Cando falamos de Valdeorras, a comarca máis oriental da provincia de Ourense, enseguida aparecen na nosa mente algunha destas palabras: ouro, lousa, wolframio e viño.
Con todo, e a pesar de ser unha actividade moi atractiva para o turismo da comunidade, nesta ocasión non nos centraremos nas explotacións vitivinícolas, senón que poñeremos especial atención ao potencial das explotacións mineiras deste territorio.
Non é ningún segredo que Valdeorras sempre destacou pola riqueza dos seus recursos minerais, converténdose en grandes protagonistas ao longo da súa historia. Esta comarca ourensá foi, entre outros, un punto estratéxico no que respecta á minería de ouro romana, clave en materias primas estratéxicas das Guerras Mundiais e, actualmente, unha das principais localizacións onde podemos atopar a lousa galega.
Todas estas circunstancias transcorridas ao longo dos anos tradúcense nun rico patrimonio mineiro digno de ser coidado e compartido. Por esta razón, este concello ourensán está a levar a cabo unha serie de iniciativas para poñer en valor este territorio e fomentar o turismo mineiro do lugar.
A pedra natural de Carballeda
Carballeda de Valdeorras é o epicentro da lousa dentro da comunidade galega. De feito, é neste municipio onde está situada A Fraguiña, a explotación subterránea de lousa máis grande do mundo.
Con todo, A Fraguiña non é nin foi a única explotación louseira deste municipio, xa que conta con varios espazos mineiros de pedra natural que contan cun gran potencial turístico. Un claro exemplo son as canteiras en desuso de Ou Casaio, e as súas respectivas lagoas, que hoxe en día forman parte do proxecto de turismo industrial impulsado pola Deputación de Ourense, o Concello de Carballeda de Valdeorras e a Agrupación industrial da Lousa.
O obxectivo do proxecto é promover as visitas ás explotacións da zona e ás paraxes que as rodean, dando unha maior visibilidade a un sector crave na economía ourensá e galega.
Neste sentido, o obxectivo é recuperar estes dous espazos mineiros e acondicionalos como un roteiro turístico accesible e comprometida co medioambiente.
Cun investimento da Xunta de Galicia de 1,5 millóns de euros, o proxecto empezou a tomar forma desde finais de 2022, abordando os dous arquitectos responsables as posibles actuacións na paisaxe do municipio.
Roteiros polas minas de wolframio
Galicia foi historicamente un gran xacemento de wolframio e, por iso, tivo un papel crave durante a Segunda Guerra Mundial. Este recurso mineiro era o material ideal para utilizalo en tanques e munición, xa que a fusión do wolframio con aceiro daba como resultado un material moi resistente.
Como xa adiantamos, en Valdeorras conviviron diferentes explotacións deste material ao servizo do exército alemán. Hoxe en día, polo menos dous destas explotacións poden visitarse a través de distintas zonas de sendeirismo:
- A mina de Valborraz, tamén chamada a mina dos alemáns, está situada en Ou Casaio. A través dun roteiro de sendeirismo de 6,5km pódese chegar aos restos abandonados da antiga explotación mineira.
- A mina de Vilanova atópase situada na parroquia da Veiga. Hoxe en día o espazo é accesible a través dun roteiro de sendeirismo no que se atopan aínda as fachadas de oficinas, almacéns, comedores e salas de máquinas.
Ambos os espazos non contaron cun bo plan de recuperación no que poder protexer este importante patrimonio, que forma parte do legado da comunidade, polo que o acceso ás propias minas é inviable.
Neste marco, Vilanova está a traballarse na construción do futuro Museo do Wolframio, onde se conservarán pezas de gran interese, como é o caso do locomóvil, un aparello móbil similar a un tren, con preto de cinco toneladas de peso, que se utilizaba para transportar o wolframio polas minas ata o exterior dunha forma máis rápida e lixeira.
O Barco e a minería romana
Durante o imperio romano, O Barco foi un lugar crave xa que se atopa entre As Medulas (O Bierzo) e Montefurado (Lugo), dous bastións da extracción de ouro da época.
A pesar de que neste municipio podemos atopar explotacións auríferas froito da romanización, como na leira a Cruz, o enclave principal do Barco é a Vía Nova, unha calzada que unía Braga e Astorga, facendo así posible distribuír o ouro desde a explotación mineira das Medulas ata o resto da península Ibérica.
Neste contexto, o Concello traballa actualmente para crear un centro de interpretación do roteiro xacobeo da Vía Nova e a romanización.
Ademais, tamén están a xestionar a creación dun museo sobre a minería da comarca co obxectivo de ser un novo recurso turístico da localidade.
A minería é unha parte fundamental da historia de Galicia. Está nas nosas mans protexer o patrimonio mineiro da comunidade e fomentar actividades culturais para dar continuidade ao noso legado.
