A finais do pasado ano 2023, tivo lugar a 28ª Conferencia das Partes (COP28) da Convención das Nacións Unidas sobre o Cambio Climático en Dubái, Emiratos Árabes Unidos. O principal obxectivo da COP28 foi avaliar a situación actual do Acordo de París de 2015 para limitar o quecemento global a 1.5°C por encima dos niveis preindustriais.
Este evento marcou un fito na loita contra o cambio climático ao culminar o proceso coñecido como o Inventario Global, unha avaliación dos avances realizados até a data na consecución das disposicións clave do dito acordo. Neste contexto, a industria mineira xoga un papel crucial, xa que os Materiais Críticos (CRM) como o litio, níquel, cobalto, cobre, manganeso, grafito e elementos de terras raras son esenciais para as tecnoloxías de enerxía renovable.
Con todo, a extracción e o uso destes materiais presentan desafíos complicados en termos de sostibilidade e dereitos humanos. Coa crecente demanda, as incertezas xeopolíticas que afectan o subministro e os significativos impactos ambientais e sociais que se xeran, a COP28 estableceu un novo rumbo. O evento recolleu un chamado á coordinación internacional e á acción urxente que garanta que a expansión masiva de CRM non socave o desenvolvemento sostible.
A secretaria executiva da UNECE, Tatiana Molcean, destacou: “A descarbonización necesaria para o Acordo de París depende de grandes cantidades de Materiais Críticos. Por iso, os líderes e a industria son responsables de garantir que a súa extracción e uso sexan o máis sostibles posible. A boa nova é que non precisamos reinventar a roda: a Clasificación de Recursos da ONU e o Sistema de Xestión de Recursos da ONU proporcionan ferramentas para facer precisamente iso, xunto cos tratados da ONU para garantir que se teñan plenamente en conta os problemas ambientais e de dereitos humanos”.
Desafíos de sostibilidade ante a crecente demanda
Agárdase que a demanda de litio aumente case un 90% en 20 anos. A demanda de níquel e cobalto tamén se prevé que aumente entre un 60 e un 70%. Estímase que a demanda de cobre e elementos de terras raras aumente un 40%. Baixo o escenario de emisións netas cero da AIE, a demanda destes materiais críticos podería triplicarse para 2030.
As discusións no evento paralelo oficial da COP28 destacaron que os minerais son tamén de gran importancia económica, desempeñando un papel significativo nas economías de 81 países que representan o 25% do PIB mundial, o 50% da poboación mundial e case o 70% das persoas que viven en extrema pobreza.
Con todo, o uso destes recursos finitos está lonxe de ser sostible na actualidade. A pegada material do mundo, actualmente de aproximadamente 100 mil millóns de toneladas anuais, prevese que se duplique para 2060. A extracción e o procesamento de materiais, combustibles e alimentos contribúen á metade das emisións totais de gases de efecto invernadoiro e a máis do 90% da perda de biodiversidade e do estrés hídrico.
Os intercambios de alto nivel enfatizaron que se requirirán esforzos concertados para garantir o respecto polos dereitos humanos e o benestar no corazón dunha transición xusta e inclusiva, incluíndo aos traballadores da industria extractiva, as comunidades indíxenas e os defensores do medio ambiente.
Ferramentas de recursos da ONU proporcionan unha linguaxe común
A Clasificación de Recursos das Nacións Unidas (UNFC), desenvolvida na UNECE, converteuse nun estándar global para a clasificación, xestión e informe de todos os recursos, incluíndo os Materiais Críticos (CRM). O seu uso está a crecer rapidamente en todo o mundo, coa Comisión Europea e a Unión Africana adoptándoa para a xestión de recursos.
O Informe de Política do secretario xeral da ONU pide ás industrias extractivas que aliñen os seus esforzos de xestión de recursos sostibles coa UNFC. Baseado na UNFC, o Sistema de Xestión de Recursos das Nacións Unidas (UNRMS) ofrece principios e requisitos para equilibrar o desenvolvemento económico, a sustentabilidade ambiental e a responsabilidade social.
O respaldo ao UNRMS por parte do Consello Económico e Social das Nacións Unidas (ECOSOC) abriu oportunidades para a súa aplicación global. Varios países, incluíndo o Reino Unido, xa están probando o UNRMS para mellorar a circularidade no uso de CRM e outros recursos.
Finalmente, a cooperación na UNECE está contribuíndo a camiños máis sostibles para o desenvolvemento de CRM, a través da trazabilidade e os estándares de Medio Ambiente, Social e Gobernanza (ESG).
A lexislación pode axudar a protexer os dereitos humanos e o medio ambiente
Os países poden utilizar os Acordos Ambientais Multilaterais da ONU para axudar a abordar os problemas sociais e ambientais vinculados á expansión de CRM e outras actividades de recursos. As Partes nos tratados da UNECE, incluíndo a UE e a maioría dos países europeos, están obrigadas por principios que apoian medidas prácticas en estas áreas.
Por exemplo, o Convenio de Aarhus facilita o acceso á información, a participación pública na toma de decisións e o acceso á xustiza en asuntos ambientais, incluíndo as actividades mineiras. Establecéronse un mecanismo de resposta rápida na forma de Relator Especial baixo o Convenio para protexer aos defensores do medio ambiente, que están cada vez máis ameazados en moitos países.
