O subsolo galego garda unha das historias máis fascinantes da xeoloxía e da minería peninsular. O primeiro mapa xeolóxico de Galicia supuxo un fito científico ao servir como punto de partida para entender, protexer e aproveitar de maneira sostible os recursos minerais do territorio. Detrás deste logro atópanse dous nomes clave: Guillermo Schulz e Isidro Parga Pondal, auténticos pioneiros que transformaron a cartografía e o coñecemento do patrimonio xeolóxico galego.
Isidro Parga Pondal. Imaxe: Archivo
Guillermo Schulz: o visionario que fundou a xeoloxía española
A comezos do século XIX, Galicia era un territorio mineiro coñecido pola experiencia práctica das súas xentes, pero carente dunha base científica sólida. En 1832, a Dirección Xeral de Minas de España encarga a Guillermo Schulz, un enxeñeiro alemán formado en minería, a primeira cartografía xeolóxica sistemática de Galicia. O seu traballo, que culmina en 1835 coa publicación do “Mapa Petrográfico do Reino de Galicia”, marca o nacemento da xeoloxía moderna na rexión e en España no seu conxunto.
Schulz, en apenas dous anos e a cabalo, percorreu o territorio, recolleu manualmente centos de mostras e elaborou o primeiro mapa fiable con brúxula e nivel, suplindo a ausencia de cartografía topográfica adecuada. Ademais, ao mesmo tempo que levaba a cabo esta fazaña, conseguiu culminar outras tres actividades de grande importancia na época: identificou seis grandes unidades xeolóxicas, atopou os primeiros fósiles paleozoicos galegos (trilobites e moluscos) e creou tres coleccións idénticas de 184 exemplares de rochas galegas, ferramentas de investigación e docencia aínda hoxe conservadas.
O seu rigor e visión foron recoñecidos décadas despois: tanto o Mapa Xeolóxico de España e Portugal de Federico de Botella (1879) como as verificacións de López de Azcona e Parga Pondal no século XX confirmaron a precisión e o valor duradeiro da súa obra.
Isidro Parga Pondal: a modernización e consolidación do coñecemento xeolóxico galego
Máis de cen anos despois, o xeólogo galego Isidro Parga Pondal retomou o legado de Schulz e levouno a un novo nivel. Fundou en 1940 o Laboratorio Xeolóxico de Laxe, que se converteu nun centro de referencia internacional, e liderou durante máis de vinte anos o estudo sistemático e a cartografía moderna de Galicia.
En 1963, Galicia converteuse na primeira rexión de España en contar cun mapa xeolóxico completo a escala 1:50.000, froito do traballo de Parga Pondal e do seu equipo, que integraron os datos de Schulz con metodoloxía e tecnoloxía contemporáneas. A súa labor institucionalizou a investigación xeolóxica en Galicia e asentou as bases para unha minería planificada, informada e responsable.
Parga Pondal tamén verificou a exactitude das observacións de Schulz con técnicas modernas, demostrando a vixencia e o valor da cartografía orixinal. O seu legado perpetúase no Instituto Universitario de Xeoloxía Isidro Parga Pondal, da Universidade da Coruña, e no propio mapa xeolóxico, base de todos os estudos posteriores.
Do empirismo á minería sostible: ciencia ao servizo do territorio
A cartografía xeolóxica de Schulz e Parga Pondal foi un avance científico que estableceu os fundamentos da minería sostible en Galicia. Antes do seu traballo, a explotación era empírica e moitas veces especulativa. Grazas á súa achega, Galicia pasou dunha “extracción cega” a unha “extracción informada”, permitindo a planificación responsable, a protección do patrimonio xeolóxico e a integración dos saberes científicos na toma de decisións.
Hoxe en día, os grandes proxectos mineiros galegos apoian ese legado: coñecer o subsolo é condición indispensable para garantir unha explotación viable, segura e compatible coa conservación ambiental e coa cohesión territorial.
Un patrimonio científico e cultural de valor permanente
Na actualidade, o Museo Geominero do IGME en Madrid custodia unha das coleccións de rochas orixinais de Schulz, mentres que a Biblioteca Nacional de España conserva a súa memoria descritiva dixitalizada. O Instituto Universitario de Xeoloxía Isidro Parga Pondal é o encargado de perpetuar o legado do xeólogo galego.
Este patrimonio demostra que o coñecemento xeolóxico transcende o aproveitamento temporal dos recursos: integra a educación, a investigación e a conservación, e constitúe a base da viabilidade a longo prazo da minería galega.
A minería galega continúa evolucionando sobre eses alicerces, apostando pola excelencia científica, a innovación e o respecto ao patrimonio. O legado de Schulz e Parga Pondal é máis actual ca nunca: só desde o coñecemento e a planificación rigorosa é posible un futuro mineiro competitivo, seguro e sostible para Galicia.
