Os océanos están cheos de metais nos seus fondos abisais. Nunca se extraeron a escala comercial, e os plans para desenvolver estes recursos oceánicos enfrontáronse de forma histórica coa oposición das ONG conservacionistas dos océanos preocupadas polas alteracións dos ecosistemas dos fondos mariños.
O ser humano leva moitas décadas extraendo gas e petróleo das profundidades do mar a través de plataformas offshore, tanto é así, que esta maneira de producir hidrocarburos supón un 29% da produción mundial. Por que non pódense obter os minerais necesarios para o cambio de modelo enerxético do mesmo lugar?
En termos de porcentaxes, os depósitos minerais baixo o mar poden supoñer o 96% do cobalto, o 84% do níquel, o 79% do manganeso e o 35% do cobre do total das reservas estimadas no planeta. A localización destes xacementos foi posible grazas á información adquirida ao longo de numerosas campañas oceanográficas realizadas nos últimos 150 anos en todos os mares e océanos, ao cargo de varios países e cuxos datos foron divulgados en informes públicos e publicacións científicas.
Tipos de recursos mineiros no fondo do mar
De acordo coa Autoridade Internacional dos Fondos Mariños (ISA, polas súas siglas en inglés), existen tres tipos de fontes de minerais, que foron consideradas con potencial economicamente viables:
- Os nódulos polimetálicos foron descubertos en 1873 a partir da expedición do buque HMS Challenger. De acordo coa definición da ISA trátase de esferas imperfectas ou ovoides que conteñen manganeso, níquel, cobalto e cobre. Adóitanse atopar agrupadas en depósitos que se forman fundamentalmente nas chairas abisais a profundidades superiores a 3 000 m.
- Os sulfuros polimetálicos, que foron descubertos desde 1948 e formáronse por acción hidrotermal e que conteñen concentracións de metais como cobre, chumbo, zinc, ouro e
prata, entre outros. Os depósitos de sulfuros polimetálicos submarinos orixínanse pola emisión de fluídos hidrotermais a altas temperaturas, asociados a zonas de fractura de placas e de formación de nova cortiza oceánica derivada da actividade volcánica submarina. Estes depósitos localízanse tanto ao longo dos límites de placas tectónicas como en zonas de volcanismo. - As costras de ferromanganeso con alto contido de cobalto son depósitos polimetálicos (cobalto, titanio, níquel, platino, molibdeno, telurio, cerio e outros elementos metálicos e pouco comúns) de ata 26 cm de espesor, que se forman nos flancos e cumes de montes e volcáns submarinos de todos os océanos e que se atopan a profundidades comprendidas entre os 400 m e os 7 000 m.
Os recursos mineiros e as augas territoriais
A maioría dos recursos mineiros mariños atópase en principalmente no espazo da cortiza terrestre que está debaixo da ‘alta mar’, polo que a súa explotación depende dun consenso internacional nalgúns casos.
Nas augas territoriais (12 millas desde a liña de costa), os estados teñen dereitos soberanos completos sobre “a súa mar e o seu aire”. Na Zona Económica Exclusiva, que comprende ata as 200 millas desde a costa, os estados teñen dereitos de soberanía sobre os recursos do mar, do seu fondo e do seu subsolo mariño, pero perden os do aire.
A seguinte liña márcase na Plataforma Continental, que é unha franxa que pode alcanzar as 350 millas desde a costa, dependendo da xeoloxía das súas marxes continentais. Nela os estados exercen os seus dereitos soberanos sobre os recursos dos seus fondos mariños e do seu subsolo.
Máis aló, na denominada Zona, lonxe das plataformas continentais, os países perden os seus dereitos soberanos individuais.
O potencial da minaría submarina en Galicia
A investigación e catalogación das zonas con potencial mineiro dos fondos mariños de Europa está a levarse a cabo, de maneira coordinada, por un consorcio de 45 organizacións de estudos xeolóxicos nacionais e rexionais de 32 países europeos. Esta organización, na que participa o Instituto Xeolóxico e Mineiro de España (IGME), chámase GeoERA e está financiada pola Unión Europea.
En concreto, as potencialidades dos fondos mariños próximos a Galicia analizáronse dentro do proxecto MINDeSEA, que foi liderado por científicos españois do IGME. Froito dos seus traballos, describiuse que nas augas próximas a Galicia existen dúas zonas claras nas que podería haber un potencial de recursos xeolóxicos capaces de ser produtivos desde un punto de vista mineiro.
A primeira é o que se denomina o Banco de Galicia (Galicia Bank), un monte submarino situado a un 180 km ao Oeste da costa de Pontevedra. A súa cima esténdese desde os 650 m de profundidade, na súa zona menos profunda situada ao SE, e os 1 500 m onde se sitúa o bordo do noiro. Este noiro é abrupto, cunhas pendentes moi elevadas ata as rexións profundas situadas a 5 000 m de profundidade. A información científica que se dispoñía sobre as características desta zona foi escasa ata o afundimento do Prestige en novembro de 2002 ao SW do banco, suceso que impulsou a realización de estudos científicos sobre a súa xeoloxía e dinámica de circulación oceánica.
Esta zona só foi investigada de maneira preliminar a través dalgunhas campañas científicas europeas. Neste Banco de Galicia, segundo un artigo de científicos do Servizo de Cartografía Xeolóxica Mariña do IGME, hai indicios de minerais como cobalto, manganeso e ferro en forma de nódulos polimetálicos, sulfuros e costras.
Outra zona con potencial de minerais estratéxicos é a denominada Lomba Cantabria (Cantabria Knoll), que se sitúa 75 millas (137 km) ao norte de Estaca de Bares e na que se localizaron nódulos e cortizas de ferromanganeso con características similares ás do Banco de Galicia, segundo estudos de científicos do IGME.
Estas dúas zonas pertencen de maneira indiscutible á Zona Económica Exclusiva de España e non se atopan entre os caladoiros das frotas pesqueiras comerciais. O Banco de Galicia foi proposto como Lugar de Importancia Comunitaria (LIC) e Zona de Especial Protección para as Aves (ZEPA) polo seu valor ambiental.
Ademais destes dous recursos de alta mar, catalogáronse evidencias de depósitos de praceres de terras raras dentro da Ría de Vigo, pola súa arrastre desde os territorios próximos como o monte de O Galiñeiro, con potencialidade de explotación deses recursos.
O interese pola explotación mineira dos fondos mariños avivouse recentemente grazas á combinación de novos avances en robótica, en cartografía avanzada e en recolección submarina. Ademais, o prezo das materias primas tras a pandemia do Covid-19 fixo que o custo de acceso aos metais do mar sexa asumible para as empresas mineiras.
Os metais que buscan utilízanse en imáns, baterías e compoñentes electrónicos para teléfonos , aeroxeradores, pilas de combustible, vehículos híbridos e outros aparellos de alta tecnoloxía. Estes metais atópanse habitualmente en terra firme, pero tamén no fondo do mar.
