O cobre converteuse nun dos piares da transición enerxética global. Grazas ás súas excepcionais propiedades físicas e químicas, como a alta condutividade eléctrica, a resistencia á corrosión ou a maleabilidade, este metal é imprescindíbel na maioría das tecnoloxías limpas. Desde os parques eólicos ata os paneis solares, pasando pola mobilidade eléctrica e a infraestrutura de redes intelixentes, o cobre é un recurso insubstituíbel para acadar a descarbonización da economía e avanzar cara a un modelo enerxético sostible.

Pero o papel do cobre non se limita unicamente á transmisión da electricidade: o seu uso é fundamental en todos os elos da cadea enerxética. Por exemplo, un aeroxerador terrestre de 3 MW pode conter ata 4,7 toneladas de cobre, mentres que unha planta fotovoltaica de tamaño medio precisa varios centos de quilogramos por MW instalado.

A mobilidade eléctrica é outro gran motor da demanda. Cada vehículo eléctrico contén, de media, entre 80 e 90 quilos de cobre. Ademais, a necesidade de infraestruturas de recarga, almacenamento de enerxía e redes de distribución intelixentes incrementa exponencialmente o consumo global deste metal. De feito, a expansión das renovables e a electrificación da economía situaron o cobre no centro das estratexias industriais e enerxéticas a escala mundial.

Magnitude do reto: proxeccións e cifras clave

O crecemento da demanda de cobre é unha das tendencias máis destacadas da transición enerxética. En 2023, o consumo mundial de cobre refinado superou os 26 millóns de toneladas. As proxeccións para 2040, en escenarios de descarbonización acelerada como o Net Zero Emissions Scenario da Agencia Internacional de la Energía (IEA), apuntan a que a demanda podería aumentar entre un 40 % e un 60 % respecto aos niveis actuais.

O Banco Mundial e a International Copper Association coinciden en que a presión sobre o mercado do cobre será especialmente intensa na vindeira década. A electrificación do transporte, a expansión das redes e o almacenamento estacionario son factores que, ademais, elevan a esixencia de cobre de alta pureza, máis difícil de obter e refinar.

Hai cobre abondo? Oferta, reciclaxe e vulnerabilidades

A pesar de que as reservas mundiais identificadas de cobre son considerábeis —estímanse arredor de 880 millóns de toneladas—, o ritmo de descubrimento de novos xacementos e a súa posta en explotación non sempre acompaña o crecemento da demanda. Ademais, a produción mineira está altamente concentrada nuns poucos países: Chile e Perú achegan máis do 40 % da produción global, mentres que o refinado se concentra principalmente en China, xerando riscos de dependencia e volatilidade.

Outra cuestión relevante é o reciclaxe. Actualmente, preto do 35 % do cobre consumido a nivel mundial procede de materiais reciclados, principalmente chatarra industrial e residuos electrónicos. O cobre é, en teoría, infinitamente reciclábel sen perder propiedades, o que converte a circularidade nunha estratexia prioritaria para reducir a presión sobre os recursos primarios e mitigar o impacto ambiental da minería.

En España, o reciclaxe de cobre foi en aumento, impulsado pola directiva de residuos de aparatos eléctricos e electrónicos (RAEE) e polos obxectivos de economía circular da Unión Europea. Porén, o marxe de mellora segue a ser amplo, especialmente na valorización da chatarra e na recuperación eficiente de cobre en procesos industriais.

Cable de cobre. Imaxe: FactoryTh vía GettyImages

Políticas públicas e planificación estratéxica

O reto de garantir un subministro seguro, responsable e sostible de cobre levou gobernos e organismos internacionais a deseñar novas estratexias. Na Unión Europea, o cobre figura entre as materias primas consideradas “estratéxicas” na Critical Raw Materials Act (CRMA), o que implica o impulso da investigación, a diversificación de provedores e o fomento do reciclaxe.

En España, a Hoja de Ruta para la Gestión Sostenible de las Materias Primas Minerales establece liñas de acción específicas:

  • Promoción da exploración e explotación responsable.
  • Reforzo da cadea de valor industrial.
  • Apoio á innovación tecnolóxica.
  • Estímulo á economía circular.

Galicia, cunha tradición mineira consolidada e un potencial xeolóxico relevante, pode desempeñar un papel destacado se orienta a súa política mineira cara a estes obxectivos.

Galicia: perspectivas e recomendacións

A nivel rexional, Galicia conta con antecedentes históricos de minería de cobre. Aínda que hoxe a produción é limitada, o potencial de novos xacementos, a existencia de infraestrutura industrial e a experiencia en xestión mineira sostible sitúan a comunidade nunha posición estratéxica de futuro.

Para maximizar o papel de Galicia na transición enerxética, recoméndanse as seguintes liñas de actuación:

  • Impulsar a investigación xeolóxica aplicada e a cartografía mineral, con especial atención á identificación de depósitos de cobre en condicións de viabilidade económica e ambiental.
  • Desenvolver políticas de incentivo ao reciclaxe e á economía circular, favorecendo a recollida e valorización da chatarra de cobre e a implantación de procesos industriais eficientes.
  • Vincular proxectos mineiros e metalúrxicos con xeración renovábel local, de modo que a extracción e o procesado de cobre se realicen coa menor pegada de carbono posíbel.
  • Fomentar a colaboración público-privada entre administracións, empresas e centros tecnolóxicos, garantindo a transferencia de coñecemento e a innovación continua.

O cobre non é só un insumo: é unha auténtica palanca estratéxica da transición enerxética. A súa xestión responsable, baseada na sostibilidade, a circularidade e a innovación, é imprescindíbel para que as enerxías renovábeis sexan limpas tanto no seu uso como na súa orixe.

Planificar a extracción, o refinado e o reciclaxe do cobre con criterios ambientais e sociais permitirá a rexións como Galicia e a todo o sector mineiro español asegurar a súa competitividade, reducir a dependencia exterior e avanzar cara a un futuro enerxético seguro e sostible.