A sostibilidade é un dos eixes principais sobre os que se sustenta a evolución dos sectores da arquitectura e da construción, e a lousa galega emerxe como un material natural con un enorme potencial neste proceso.
Ademais da súa calidade e durabilidade, a extracción e o uso da lousa representa un claro exemplo de como un recurso mineral pode integrarse na economía circular, favorecer o desenvolvemento rural e consolidar un modelo construtivo de baixo impacto ambiental.
Galicia é líder na produción de lousa con uso ornamental, cun 45,8% da produción española distribuída en 39 explotacións, o 49% das explotacións totais da comunidade, segundo a última Estatística Mineira, elaborada polo Ministerio para a Transición Ecolóxica e o Reto Demográfico cos datos de 2022. A actividade extractiva concentrouse historicamente, e concéntrase hoxe en día, nas provincias de Ourense e Lugo.
A lousa galega é unha rocha metamórfica de gran fino, formada hai máis de 500 millóns de anos en ambientes de forte presión e temperatura. Estas condicións permitiron que a súa estrutura sexa laminada, homoxénea e resistente, ideal para aplicacións como cubertas, fachadas ventiladas e pavimentos.
Fonte: FlyUpMike vía Pixabay.
Propiedades da lousa como material sostible
A diferenza doutros materiais sintéticos ou industrializados, a lousa é un produto 100% natural que non require procesos químicos para a súa transformación. Isto tradúcese nunha pegada ambiental notablemente baixa, especialmente se se compara con materiais como o formigón.
Entre os seus principais atributos destacan:
- Longa vida útil: Unha cuberta de lousa pode superar os 100 anos sen necesidade de mantemento intensivo, o que reduce o consumo de recursos ao longo do ciclo de vida do edificio.
- Baixo consumo enerxético: O proceso de extracción e elaboración baséase fundamentalmente en técnicas mecánicas (corte, labrado e clasificación), sen necesidade de exposición a altas temperaturas nin xeración de emisións contaminantes.
- Alta reciclabilidade: A lousa non xera residuos tóxicos e pode ser reutilizada ou reciclada noutros usos construtivos ou paisaxísticos.
Adaptabilidad a solucións arquitectónicas contemporáneas
Na arquitectura actual, onde se buscan solucións que combinen estética, eficiencia e respecto polo entorno, a lousa galega converteuse nunha aliada estratéxica. Ademais do seu uso tradicional en cubertas inclinadas, é habitual a súa presenza en sistemas de fachada ventilada, tanto en contornos rurais como urbanos, en obra nova ou en rehabilitación.
A versatilidade deste material permite múltiples acabados, formatos e aplicacións, o que espertou o interese de estudos de arquitectura que apostan polo deseño sostible. A isto súmase a súa capacidade de illamento, tanto térmico como acústico, e o seu excelente comportamento ante condicións climáticas adversas (impermeabilidade, resistencia ao xeo e inercia térmica). Este conxunto de calidades favorece o seu uso en zonas de montaña ou con alta pluviosidade, como boa parte do noroeste peninsular.
Un recurso estratéxico para o desenvolvemento local
A lousa galega representa un modelo de aproveitamento racional do territorio. As explotacións están suxeitas a estritos controis medioambientais e plans de restauración que permiten compatibilizar a actividade extractiva coa recuperación da paisaxe.
Ademais, trátase dun sector altamente xerador de emprego en zonas rurais, que contribúe ao asentamento de poboación, a diversificación da economía e o mantemento dunha rede industrial especializada na transformación e comercialización da lousa.
As empresas do sector en Galicia incorporaron progresivamente criterios de sostibilidade en todas as fases do proceso: desde a redución de residuos ata o uso eficiente da auga, pasando pola valorización de subprodutos ou a reutilización de finos en usos agrícolas e construtivos. Tamén incorporaron maquinaria máis eficiente, dixitalizaron os seus procesos e melloraron a trazabilidade dos produtos, o que lles permite ofrecer garantías tanto en calidade coma en respecto ambiental.
Proxectos de arquitectura sostible con lousa galega
A lousa galega transcendeu as fronteiras nacionais, consolidándose como un material de elección en proxectos internacionais que buscan combinar sostibilidade, eficiencia enerxética e estética.
Facultade de Enxeñaría de Southern New HAmpshire University (New Hampshire, EE.UU.)
Esta facultade incorporou no seu deseño un sistema de fachada ventilada elaborado con lousa galega. Esta elección foi determinante para que o proxecto obtivese a certificación LEED Silver, ao mellorar a eficiencia enerxética e reducir o impacto ambiental do edificio.
Exterior da Facultade de Enxeñaría da Southern New Hampshire University. Fonte: Arquitectura Sostible.
Biblioteca Pública do Condado de Henrico (Virginia, EE. UU.)
Na renovación desta biblioteca, tamén se optou por revestir o edificio con 1.500 metros cadrados de fachada ventilada construída a partir de lousa galega. Este material proporcionou unha solución eficaz fronte ás condicións climáticas extremas da rexión, ademais de contribuír á obtención da certificación LEED Gold, grazas ás súas escasas necesidades de mantemento e á súa ampla durabilidade.
Por todo isto, a lousa galega é moito máis que unha rocha ornamental: é un activo ambiental, económico e cultural. O seu uso en arquitectura sostible reforza a posición de Galicia como territorio exportador de solucións construtivas duradeiras, estéticas e de baixo impacto, así como referente na integración entre recursos naturais, innovación e desenvolvemento territorial.
