O silicio é un elemento fundamental na táboa periódica e nas nosas vidas, os seus usos van desde a preparación de siliconas ata a industria cerámica, pasando pola fabricación de vidro, esmaltes e illantes. Ademais, trátase dun elemento de aliaxe en fundiciones e a posibilidade de controlar as súas propiedades eléctricas, así como a súa abundancia na natureza, fixo posible a súa aplicación en transistores, dispositivos microelectrónicos e circuítos integrados.
Así mesmo, este recurso mineral é un dos protagonistas indiscutibles da transición ecolóxica para frear o quecemento global. Sen el, sería imposible producir os paneis fotovoltaicos que permiten xerar enerxía solar, mentres que o ánodo de silicio é o eléctrodo que está a permitir crear baterías eléctricas cunha maior densidade enerxética, unha auténtica revolución dentro da mobilidade eléctrica.
Pero a produción de silicio é tan sostible como os seus usos? Tradicionalmente, para a produción de silicio utilízase a redución carbotérmica nun forno de arco mergullado (SAF, polas súas siglas en inglés). Agora varios investigadores, centros tecnolóxicos e empresas de toda Europa están inmersos nun proxecto para producir silicio de forma máis rendible e ecolóxica. Falamos do proxecto SisAl Pilot, financiado con fondos europeos a través do programa Horizon 2020, e que está a desenvolver unha alternativa de proceso con sede en Galicia.
O proceso de SisAl inclúe a redución aluminotérmica de cuarzo en escoura mediante o uso de materias primas secundarias, tales como a chatarra de aluminio e a escoura, para substituír os redutor de carbono que se usan na actualidade. Dado que presenta unha mellor valorización dos fluxos de residuos e subproductos, un consumo de enerxía inferior e menores emisións de CO2 e de contaminantes nocivos, está considerado como un método revolucionario. Así mesmo, ofrece unha sólida contribución á economía circular, onde a industria do aluminio actuará como provedora de materias primas e como usuario final.
Este proxecto supera os 14 millóns de euros de orzamento e está a ser coordinado desde a Universidade Norueguesa de Ciencia e Tecnoloxía (NTNU), con todo, na iniciativa participa un consorcio internacional de 22 socios, do que forman parte centros de investigación europeos e empresas nacionais e internacionais para a aplicación dos resultados, como Fundiciones Rey (Galicia), Befesa (Castela-León), Elkem (Noruega) ou Dow Corning (Estados Unidos).
Pola parte española interveñen, ademais, a fábrica Rey Bronze Castings, a empresa mineira Erimsa, a de investigación SilBuCam e o Centro de Investigación e Tecnoloxía Matemática de Galicia (CITMAga), todos eles situados na comunidade galega.
Talento galego para a produción sostible de silicio
“O silicio calidade solar é o corazón da fotovoltaica, que é a enerxía que neste momento instálase máis no mundo”, explicaba Javier Bullon, director xeneral de SilBuCam, empresa consultora galega especializada en procesos metalúrxicos. “O silicio é igual a enerxía, é igual a petróleo, o mesmo que o petróleo á gasolina, ou que o gas é enerxía. O silicio é a enerxía de moda”.
Galicia achega talento e tamén a materia prima necesaria, xa que o subsolo galego alberga unha reserva enorme de cuarzo, o material de onde provén o silicio. Por iso, a mineira Erimsa achégao ao proxecto en España. Esta empresa, que leva desde 1980 operando de maneira sostible en Galicia conta con varios centros de produción ao longo da comunidade: Begonte (Lugo), Frades (A Coruña) e Castelo (Pontevedra), onde proporcionan emprego directo a preto de 200 traballadores.
A outra empresa galega implicada no proxecto europeo é Fundiciones Rey, que posúe instalacións en Vilagarcía de Arousa e Cuntis (Rey Bronze). Alí fíxose unha primeira demostración práctica, extraendo catro lingotes. Anecdótico en termos cuantitativos, pero todo o contrario desde un punto de vista cualitativo.
Fundiciones Rey é unha empresa familiar que, con 75 anos de historia, vai pola súa cuarta xeración e ten claro que é o momento de adaptarse ao mercado e as novas técnicas, conxugando tradición con innovación.
A empresa de fundición ten experiencia traballando con ferro, aceiro, bronce e aluminio. Desenvolven produtos para sectores como fundición naval, acerías, hydro e pulpa ou papel. O seu responsable destaca o seu afán por “profundar en novas aliaxes”. Por iso, Javier Bullon fixouse neles para executar SisAl Pilot. Ademas, nas súas instalacións están a desenvolver un novo produto, unha aliaxe de aluminio e silicio, coñecida como aliaxe hipereutéctica, moi valiosa no ámbito da aeronáutica polas súas boas características mecánicas e un peso menor ao do propio aluminio.
Galicia convértese desta maneira nunha das sedes dunha auténtica revolución na produción de materiais críticos. SisAl Pilot representa un enfoque innovador e unha forte contribución á circularidade a través dunha simbiose industrial.
En todos os sectores, SisAl Pilot ofrecerá reducións substanciais nas perdas de rendemento de materiais, unha mellor valorización dos fluxos de residuos e subproductos (finos de SiO2, caveiras de Se, escouras, chatarra, etc.), cun consumo de enerxía 3 veces menor e emisións de CO2 radicalmente menores e contaminantes nocivos, a un custo considerablemente menor.
