O uso de minerais e materiais naturais na arquitectura foi unha tradición milenaria en Galicia, unha rexión rica en recursos xeolóxicos. Os arquitectos galegos souberon aproveitar as propiedades e a beleza destes minerais para crear edificacións que reflicten tanto a cultura como o contorno natural. Hoxe en día, o uso de certos minerais segue sendo predominante, pero tamén hai innovacións que responden aos cambios nas preferencias de deseño e nas normativas de sostibilidade.
A importancia dos minerais na arquitectura galega
Dende tempos remotos, os minerais xogaron un papel crucial na arquitectura de Galicia. As canteiras de granito, lousa e cuarzo abasteceron xeracións de arquitectos que utilizaron estes materiais tanto pola súa capacidade de duración como pola súa beleza estética. O granito, por exemplo, é un dos materiais máis característicos da arquitectura galega, sendo empregado tanto na construción de vivendas como en monumentos históricos. A lousa, pola súa parte, foi tradicionalmente usada para cubertas de tellados, mentres que o cuarzo gañou popularidade nos últimos anos como un material versátil para interiores e exteriores.
O paisaxe galego está intimamente ligado aos seus recursos xeolóxicos. O uso de minerais locais non é só unha cuestión estética, senón tamén de sostibilidade, xa que reduce a pegada de carbono asociada ao transporte de materiais. Ademais, os arquitectos galegos adoitan optar por estes materiais pola súa capacidade para integrarse de maneira harmónica co contorno natural.
Minerais máis demandados polos arquitectos galegos
- Granito: esta roca ornamental é un dos recursos máis utilizados en Galicia, non só pola súa abundancia, senón tamén pola súa resistencia e beleza natural. O granito galego é famoso pola súa calidade e está exportado a diversos países. Na actualidade, segue sendo un material moi valorado, especialmente en construcións urbanas e monumentais.
- Lousa: Galicia é un dos maiores produtores de lousa en Europa. Este mineral é moi demandado para a cuberta de tellados, pero o seu uso evolucionou. Hoxe en día, utilízase tamén en revestimentos de interiores e exteriores debido á súa capacidade para crear un ambiente sobrio e elegante. Ademais, a lousa é apreciada pola súa resistencia ás inclemencias do tempo, o que a converte nun material ideal para climas húmidos como o galego.
- Esquisto: similar á lousa, pero cunha textura máis grosa e minerais máis grandes e visibles, o esquisto utilízase na construción pola súa resistencia e capacidade de duración. É unha boa opción para usar en revestimento de exteriores, para a fabricación de formigón ou como material de drenaxe.
- Cuarzo: nos últimos anos, o cuarzo gañou popularidade, especialmente en aplicacións interiores como mesados e revestimentos. A súa resistencia ás rabuñaduras e a súa facilidade de mantemento convérteno nunha opción preferida para cociñas e baños. Ademais, as innovacións no tratamento deste mineral permitiron a creación de superficies de cuarzo cunha gran variedade de cores e texturas, o que aumentou a súa demanda.
- Arxila: tradicionalmente, a arxila foi utilizada para a fabricación de ladrillos e tellas, materiais que forman parte do paisaxe arquitectónico rural e urbano da rexión. Na actualidade, porén, as arxilas están sendo redescubertas como un recurso natural sostible, versátil e estéticamente atractivo. A arxila ten propiedades térmicas excepcionais, o que contribúe ao illamento dos edificios, tanto en verán como en inverno. Ademais, a súa capacidade para regular a humidade interior dos edificios convértea nunha opción ideal para mellorar a calidade do aire en espazos pechados.
- Caliza: aínda que menos utilizada que as anteriores, a caliza tamén ten o seu espazo na arquitectura galega. Este mineral emprégase especialmente na construción de edificios de estilo moderno, onde se busca un acabado máis suave e elegante.
Innovacións no uso de minerais
Os arquitectos galegos están adoptando novas técnicas e tratamentos para mellorar as propiedades dos minerais. O tratamento do granito para facelo máis resistente á corrosión ou a aplicación de tecnoloxías de corte en seco para reducir o impacto ambiental son algúns exemplos de como se están adaptando os procesos tradicionais ás esixencias modernas de sostibilidade.
Ademais, a demanda de materiais sostibles e eficientes impulsou a busca de solucións que melloren a eficiencia enerxética dos edificios. Neste sentido, o uso de lousa e arxilas evolucionou, e hoxe en día aplícanse na construción de fachadas ventiladas, unha técnica que mellora o illamento térmico e reduce o consumo enerxético.
A situación actual do sector en Galicia
O sector da construción en Galicia atravesa un momento complexo. Aínda que a demanda de minerais segue sendo alta, existe unha preocupación en torno á escaseza de profesionais cualificados. O presidente dos arquitectos técnicos galegos asegura que, a pesar do aumento na demanda, o número de profesionais dispoñibles é insuficiente para cubrir as necesidades do sector. Esta situación podería afectar á velocidade coa que se desenvolven os proxectos arquitectónicos e á inclusión das innovacións mencionadas.
Ante esta situación, en febreiro de 2024, un grupo de arquitectos e aparelladores galegos fixo un chamamento á tranquilidade sinalando que se están tomando medidas para formar a novos profesionais e mellorar a situación nos próximos anos.
Propostas galegas en premios de arquitectura
En abril de 2024, unha ducia de proxectos arquitectónicos galegos competiron por premios nacionais e internacionais. Isto reflicte non só a calidade do traballo arquitectónico na rexión, senón tamén a importancia que seguen tendo os materiais locais no deseño contemporáneo. Moitos destes proxectos incorporan o uso de minerais galegos, como o granito e a lousa, o que demostra que os arquitectos galegos non só valoran estes recursos pola súa tradición, senón tamén pola súa relevancia na arquitectura moderna.
En definitiva, os minerais favoritos dos arquitectos galegos non só continúan sendo indispensables, senón que están en constante evolución para adaptarse ás necesidades do século XXI.
