A rastrexabilidade dos produtos mineiros é un aspecto clave para todos. Falamos da sociedade, en xeral, e debe partir dunha responsabilidade compartida. Empezando pola práctica da Responsabilidade Social Empresarial ou os criterios ASG (Ambientais, Sociais e de Xestión) nas empresas mineiras. Aspectos que tamén se requiren naquelas que transforman as materias primas mineiras; as que provén a outras empresas para a súa fabricación; e as mesmas que deseñan e comercializan calquera produto que proveña da minaría.
Todo iso ata chegar ao consumidor final, cada vez máis responsable e interesado en coñecer que materiais compoñen os produtos que decidiron adquirir, se os procesos son sostibles e se contribúen a alcanzar un ben social ou ambiental.
Rastrexabilidade dos produtos evita opacidade e explotación
Sabes que un dos minerais máis usados para a elaboración de produtos de cosmética é a mica? E que nun 60% provén de estados moi pobres da India nas que reina a opacidade sobre as condicións laborais e sociais das persoas que as extraen da terra coas súas propias mans? Todo iso nunha contorna ilegal.
Profundemos un pouco máis. Eras coñecedor/a que existe un selo, Child Labour Free, que garante de maneira independente que non se utilizou man de obra infantil? De feito, existen empresas como a peme mineira Caolines de Vimianzo, que extrae caolín, mica e outros produtos da súa explotación na provincia da Coruña, que certificou o seu proceso e cumpren firmemente coas normas de protección da infancia.
Pero non só na recolección de mica en India. Existen minerais que se usan na fabricación de smartphones, como o Iphone, sobre os que tamén pesa a dúbida respecto ao cumprimento dos dereitos laborais e da infancia a pesar das auditorías realizadas pola multinacional americana. Así o explica Brian Merchant na súa obra ‘ The One Device: The secret history of the iPhone’, lanzada en 2017.
A propia Unicef denunciaba nun informe as condicións da mina de Cerro Rico, en Bolivia, unha das máis ricas e máis antigas en funcionamento do mundo e na que as circunstancias laborais non melloraron especialmente. Nela extráense estaño –fundamental para as novas tecnoloxías-, ouro e prata e nela e noutras tres zonas mineiras de Bolivia, a ONU e a Organización Internacional do Traballo (OIT) estiman que pode haber uns 7000 nenos e nenas traballando no interior das explotacións. En 2019, a OIT calculaba que un millón de nenos e nenas son explotados en todo o mundo, sobre todo, en pequenas minas.
Os dereitos da infancia son só un exemplo dos aspectos que poderían garantirse incorporando a rastrexabilidade aos procesos e aos produtos, como ocorre na minaría que leva a cabo nos países desenvolvidos.
A minaría do primeiro mundo, exemplo de ODS
A rastrexabilidade é un método de rastrexo que vén completar a que podemos coñecer como cadea de custodia ao longo de toda a cadea de subministración dun material ou un servizo. Desde as condicións dos mineiros que o extraen, pasando polas empresas de transporte e a documentación que acompaña a orixe, ata os recibos da fábrica na que se procesaron ou utilizado.
A vixilancia de toda a actividade é fundamental para calquera sector produtivo, pero sobre todo para a industria mineira na que os custos adoitan ser moi altos. Por iso, o mellorar os procesos, ser máis eficientes, lograr unha maior operatividade, reducir tempos e custos, un índice menor de erros e unha certificación total de toda a cadea.
Como se non podemos asegurar que un produto mineral cumpre, por exemplo, os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible (ODS)? Máis aínda nun sector no que todos os ollos están postos desde hai anos polo seu impacto no ecosistema e nas comunidades. Nunha contorna, ademais, no que cada vez adquiren máis peso os estándares internacionais e as políticas de sustentabilidade tanto por aspectos de calidade do produto, como sociais e ambientais, pero tamén para garantir a optimización dos recursos enerxéticos e hídricos, sen ir máis lonxe.
Nos países desenvolvidos, como no caso do conxunto da Unión Europea e as potentes Canadá -coa certificación Towards Sustainable Mining e UL Canada Ecologo da Asociación de Minería de Canadá para a exploración mineira- e Chile -coa incorporación de plataformas tecnolóxicas en boa parte das grandes empresas do país-, existen exemplos desa preocupación pola rastrexabilidade tanto da súa propia industria mineira como dos minerais e metais procedentes doutros lugares.
Coñeces o proxecto ‘Just Gold’ financiado pola Unión Europea? Este programa foi o primeiro en rastrexar o ouro artesanal responsable desde a propia mina, situada en Costa do Marfil, ata o mercado internacional seguindo os estándares globais. O Servizo de Instrumentos de Política Exterior da Unión Europea sinala que este tipo de proxectos asegura aos consumidores que o ouro que compran provén dunha fonte responsable (é dicir, non hai incidentes de traballo infantil, condicións de traballo inseguras, falta de estándares ambientais ou delitos financeiros) e pódese rastrexar ata a súa orixe.
Nueva normativa europea para determinados metales
O 1 de xaneiro de 2021 entraba en vigor un novo regulamento europeo que regula o abastecemento responsable de minerais, polo que se converte en obrigatorio para as empresas europeas comprobar a orixe de 4 produtos mineiros que basicamente se importan, estaño, wolframio, ouro e tantalio, dunha lista de 27 países vulnerables a conflitos armados ou actividades ilegais. Trátase de evitar os chamados ‘minerais de sangue’.
Desde organizacións non gobernamentais vese con bos ollos, aínda que consideran que a normativa queda algo laxa en varios aspectos. O primeiro deles, ao deixar fóra a determinados países que por definición si entrarían; o segundo, porque só implica a empresas que extraian, transformen ou comercialicen a materia prima de mineiros artesanais, é dicir, pequenos; e deixa fóra a aquelas que importan os produtos xa acabados.
Pero, sen dúbida, é un paso adiante para a protección da industria da minaría global pero tamén para a industria mineira cuxa actividade se centra nos países desenvolvidos, como en España, e que traballan desde hai anos baixo os criterios de responsabilidade e sustentabilidade.
