A quilómetros por baixo da superficie da Terra, hai unha fonte de enerxía renovable que podería sustentar a toda a humanidade no futuro: trátase da enerxía xeotérmica.
Estímase que só o 0,1% do contido total de calor da Terra podería satisfacer as nosas necesidades enerxéticas durante 2 millóns de anos, segundo ARPA-E, unha axencia estadounidense que financia os esforzos de I+D para tecnoloxías enerxéticas avanzadas.
A enerxía xeotérmica é, dalgunha maneira, unha vella coñecida. A humanidade utilizou esta fonte durante miles de anos. As culturas dos antigos romanos, chineses e nativos americanos usaban mananciais de auga termal, como os existentes en Galicia para bañarse, cociñar e comer.
Esta enerxía foi gañando peso ao longo dos séculos grazas ás novas técnicas e utilizouse para quentar edificios desde finais do século XIX, por exemplo, en Islandia, a maioría dos seus cidadáns usan enerxía xeotérmica para quentar auga e edificios.
Desde o século XX, a calor que emana do interior da Terra tamén se usou para producir enerxía. E é que podemos obter enerxía xeotérmica a través de dúas maneiras:
- Plantas de enerxía xeotérmica que utilizan a calor das profundidades da Terra para xerar vapor para producir electricidade.
- Bombas de calor xeotérmicas, que aproveitan a calor preto da superficie da Terra para quentar auga ou proporcionar calor aos edificios.
Plantas de enerxía xeotérmica
Nunha planta de enerxía xeotérmica, perfóranse pozos a un 3 km de profundidade na Terra para bombear vapor ou auga quente á superficie. Estas plantas de enerxía son viables sobre todo en áreas que presentan moitas fontes termais, géiseres ou actividade volcánica. Pero, como funcionan estas instalacións de enerxía renovable?
- A auga quente bombéase desde as profundidades do subsolo a través dun pozo a alta presión.
- Cando a auga chega á superficie, a presión diminúe, o que fai que a auga se converta en vapor.
- O vapor fai virar unha turbina, que está conectada a un xerador que produce electricidade.
- O vapor arrefríase nunha torre de arrefriado e condénsase novamente en auga.
- A auga arrefriada bombéase de regreso á Terra para comezar o ciclo novamente. A auga non se contamina nin se desperdicia, polo que se trata dun proceso renovable que respecta este recurso tan prezado.
Bombas de calor xeotermais
A maior parte da enerxía xeotérmica producida en Europa é aproveitada en edificios ou vivendas mediante bombas de calor xeotérmicas, estas poden quentar ou arrefriar casas ata quentar piscinas. Estes sistemas transfiren calor bombeando auga ou un refrixerante (un tipo especial de fluído) a través de tubaxes xusto debaixo da superficie da Terra, onde a temperatura é constante.
Durante o inverno, a auga ou o refrixerante absorbe a calor da Terra e a bomba distribúe esta calor por todo o edificio. Mentres que, no verán, algunhas bombas de calor poden funcionar á inversa e axudar a arrefriar os edificios. Esta tecnoloxía enténdese a través do seguinte proceso:
- A auga ou un refrixerante móvense a través dun circuíto de tubaxes a unha profundidade de entre 80 e 140 metros.
- Cando vai frío, a auga ou o refrixerante quéntase a medida que viaxa a través da parte do circuíto que está enterrada baixo terra.
- Unha vez que volve á superficie, a auga quente ou o refrixerante transfiren calor ao edificio.
- A auga ou refrixerante arrefríase despois de que se transfire a súa calor. Bombéase de novo baixo terra onde se quenta unha vez máis, comezando o proceso novamente.
- Nun día caloroso, o sistema pode funcionar á inversa. A auga ou refrixerante arrefría o edificio e logo bombéase baixo terra onde a calor adicional transfírese ao chan ao redor das tubaxes.
O impulso da enerxía xeotérmica en Galicia
2022 está a ser ano especialmente duro para os petos españois debido ao encarecemento da electricidade. Nalgunhas ocasións, nos tramos horarios máis caros, esta chegou a superar os 221 euros o megawatt hora.
Para os fogares españois, a calefacción representa o 47% do consumo de enerxía. E para un edificio en bloque, con calefacción colectiva, supón preto dun 33%, segundo o Instituto para a Diversificación e Aforro da Enerxía (IDAE).
Ante este contexto, preséntanse formas de calefacción máis eficientes, e que aquí é onde entra en xogo de novo a enerxía geotérmica. A climatización con intercambio geotérmico é a mellor técnica dispoñible para a xeración de calefacción, refrixeración e auga quente sanitaria en todo tipo de edificios, de acordo coa Axencia de Protección Ambiental de Estados Unidos.
Ademais, hai que lembrar que é o único sistema que produce calor e frío simultáneo. “A enerxía xeotérmica superficial ou de moi baixa temperatura (entalpía) está dispoñible as 24 horas do día e os 365 días do ano. O terreo mantense a unha temperatura estable, na maior parte da Península entre 14 e 20 graos centígrados, independentemente da estación do ano ou das condicións meteorolóxicas”, explica Margarita de Gregorio, coordinadora da Plataforma Española de Biomasa (Bioplat) e de Geotermia (Geoplat).
A Xunta de Galicia, a través da Vicepresidencia segunda e Consellería de Economía, Empresa e Innovación, asinou en 2021 un convenio de colaboración coa Asociación Agrupación industrial da Geotermia Galega (Acluxega). O obxectivo desta colaboración pasa por elaborar un plan conxunto para a promoción e o impulso desta enerxía renovable na comunidade durante o período 2021-2023 e levar a cabo actividades de difusión, divulgación e formación relacionadas con esta tecnoloxía.
“O obxectivo é situar a Galicia como referente a nivel nacional, optimizando as grandes potencialidades do subsolo galego para os seus diferentes aproveitamentos térmicos”, indicou Paula Uría, directora xeral de Planificación Enerxética e Recursos Naturais. Ao mesmo tempo que lembrou que a agrupación industrial xa colaborou en diversas ocasións co Goberno galego, como o protocolo para estender a marca Galicia Calidade ao sector da xeotermia.
