Falar de minaría sostible vai máis aló da rehabilitación dos ocos mineiros resultado da actividade extractiva. Durante anos, a recuperación de minas e canteiras ha centrado o debate, pero esta recuperación é só unha parte do conxunto de accións que se están dispondo e executando desde o sector mineiro para garantir un desenvolvemento verdadeiramente sostible desde dentro e cara a fóra, tendo en conta aos seus grupos de interese. E Galicia é un bo exemplo diso.
É necesario lembrar que a minaría é básica para unha boa parte dos sectores industriais no mundo. E a nosa comunidade non é unha excepción. Sen a subministración dos seus produtos a actividade paralizaríase, coas consecuencias sociais que iso implica. Non hai que irse moi lonxe para atopar un exemplo, o de Stellantis en Vigo, cuxa produción ha sufrido paróns en todas as súas quendas afectada da falta de subministración de microchips. Este pequenos pero básicos compoñentes, tamén chamados semiconductores, implican na súa fabricación o uso de materias primas minerais como o cobre, o níquel ou a prata.
O benestar de toda a sociedade presente e futura é e debe ser un dos seus obxectivos a longo prazo. E máis tendo en conta que o consumo dos produtos mineiros está a crecer de maneira exponencial a nivel global.
Minaría sostible enmarcada nun obxectivo global
O termo ‘Sustentabilidade’ está na fala da xente desde hai anos. Seguro que ouviches falar dos Obxectivos Globais de Desenvolvemento Sostible impulsados pola Organización de Nacións Unidas (ONU). Os 17 puntos desta folla de ruta a 2030 pretenden encamiñar a todos os países cara aos grandes desafíos aos que se enfronta o planeta, garantindo unha vida mellor para todos os cidadáns do mundo, pero sen comprometer o futuro das xeracións vindeiras.
Para lograr o obxectivo a longo prazo da sustentabilidade e as vías e procesos necesarios para facelo debe existir necesariamente un compromiso e unha responsabilidade colectiva. É unha tarefa de todos e cada un facela realidade. A celebración e posta en común ao máis alto nivel mundial, como son os Cumes Climáticos, entre elas, a recente COP26, son só o punto máis alto de toda a cadea. A promoción e asunción deses obxectivos debe interiorizarse en todas as capas: continental, nacional e local.
E tamén nos diferentes sectores, entre eles o mineiro, ao que xa se lle nomea especificamente na Declaración de Johannesburgo de 2002 na que se inclúe un plan de aplicación a través do cal avancen cara a ese desenvolvemento sostible, unha minería sostible.
Economía circular: recursos renovables e máis verdes
A sustentabilidade da actividade mineira sempre estivo en dúbida. Un dos argumentos que se mostran contrarios a este realidade afunden as súas raíces en modelos económicos que datan do século XIX nos que se refiren a os recursos mineiros como non renovables. As nuevo correntes económicas sosteñen o contrario xa que a actividade extractiva e os seus produtos han entrado de cheo na economía circular.
Porque a recuperación, reutilización, valoración de residuos e a mellora de todos procesos que implica a actividade mineira, forman parte da solución e da súa contribución aos principios de desenvolvemento sostible.
O uso das nuevo tecnoloxías, a chamada Minaría 4.0 que incorpora big data, Intelixencia artificial (IA) ou Machine Learning, permiten que a localización, prospección, exploración, factibilidad e a vida útil da mina no que se inclúen os patróns de usos da terra e o impacto ambiental sexan máis fáciles e respectuosos.
Ademais de reducir o impacto ambiental da actividade sobre os terreos, minimizando a escaseza e o desperdicio de recursos, a industria mineira está a apostar pola eficiencia enerxética e o uso de tecnoloxías limpas. Por todos é sabido as súas fortes necesidades de consumo eléctrico, sobre todo, das empresas relacionadas coa transformación e valorización dos seus produtos. Este tipo de iniciativas son claves en termos de sustentabilidade económica, tendo en conta a escala de prezos na enerxía, senón tamén de redución de emisións de CO2 á atmosfera.
Minaría sostible inclúe a todos os grupos de interese
A apertura de nuevo explotacións mineiras e a ampliación doutras existentes, tendo en conta o tirón mundial con aumentos de produción que superan os niveis prepandemia, ameaza con estender a brecha que aínda parece existir entre, por unha banda, empresas e gobernos, e, polo outro, as sociedades locais directamente afectadas pola actividade mineira.
Unha falta de entendemento que ten que ver coas formas nas que a minaría de outrora afectou de forma positiva, pero tamén negativa sobre a calidade de vida das comunidades locais. Segundo o estudo publicado en 2020, “O impulso cara a perspectivas consensuadas para a mellora da minaría sostible”, os intentos por establecer marcos válidos que aseguren que todas as partes interesadas –empresas, autoridades e colectivos locais – estean aliñados e de acordo respecto da sustentabilidade das operacións mineiras que os afectan foron limitados nos últimos 20 anos.
Os autores deste documento sinalan que só se hai un consenso global, un proxecto terá a oportunidade de ser verdadeiramente sostible en todos os seus aspectos: social, ambiental e de gobernanza. Son os chamados criterios ASG, que van máis aló da Responsabilidade Social Corporativa, porque incorporan un cambio cultural na operativa das empresas.
Non é só un tema de eficiencia enerxética, senón de ter uns principios e valores claros nas materias que preocupan á sociedade, aos investidores e aos financeiros. Isto é, satisfacer as necesidades do presente sen comprometer a capacidade das xeracións futuras en termos da propia organización (internos) e dos seus grupos de interese (externos).
Minaría sostible, valores e consenso
Todos os puntos de vista serán benvidos e as súas necesidades, que poden variar co tempo, serán escoitadas e revisadas de forma periódica alcanzando sempre puntos de consenso. Iso si, tendo en conta que cada proxecto é único, evitando trasladar as medidas dunha explotación a outra. Ten a mesma afectación unha mina de cobre en Finlandia, que outra explotación no Congo? En absoluto, polo que a resposta será tamén diferente.
Esta é outra das patas da minería sostible que debe atopar apoio nas administracións, cuxas políticas establecen o marco legal en cada país, rexión ou comunidade. Un círculo virtuoso que non pode perder de vista os Obxectivos de Desenvolvemento Sostible da ONU e tampouco a procura de marcos de desenvolvemento e indicadores sociais, económicos e ambientais locais aos que empresas, goberno e comunidades adhíranse. Só co consenso é posible unha verdadeira minería sostible.
