En 2024, Cabo Ortegal celebrou un ano da súa designación como Xeoparque Mundial da UNESCO.
Este territorio, situado no noroeste de Galicia, abrangue preto de 630 quilómetros cadrados e esténdese polas comarcas de Ferrolterra e Ortegal. O seu ámbito xeográfico está delimitado polos concellos de Cariño, Cedeira, Cerdido, Moeche, San Sadurniño, Ortigueira e Valdoviño.
Trátase dun destino de gran interese tanto para científicos como para turistas que buscan conectar coa natureza e coa historia da Terra.
Que é un xeoparque?
Un xeoparque é un territorio cun patrimonio xeolóxico e paisaxístico excepcional que é recoñecido pola UNESCO. Estes lugares, espallados por todo o mundo, non só destacan polas súas características xeolóxicas únicas, senón que tamén promoven a conservación do medio, o desenvolvemento sostible e a educación ambiental. Así, concíbense como espazos onde a xeoloxía, a ecoloxía, a cultura e a comunidade local se entrelazan para ofrecer unha experiencia turística educativa e sostible.
A designación dunha área como xeoparque implica un compromiso coa protección do patrimonio natural, así como co impulso do desenvolvemento económico a través do turismo xeolóxico, coñecido como xeoturismo. Na actualidade, existen 195 xeoparques en 48 países, dos cales 15 están en España. Este recoñecemento non só pon en valor o patrimonio natural dunha rexión, senón que tamén busca dinamizar as economías locais mediante a promoción do turismo e a educación ambiental.
Importancia xeolóxica de Cabo Ortegal
Cabo Ortegal é un dos lugares máis significativos desde o punto de vista xeolóxico na Península Ibérica e a nivel mundial. A súa formación remóntase a hai uns 350 millóns de anos, durante a oroxenia Varisca, un proceso tectónico que moldeou boa parte de Europa para formar o supercontinente Pangea. As rochas que conforman o xeoparque son testemuñas deste proceso, xurdindo de profundidades de ata 70 quilómetros na codia oceánica e no manto terrestre.
O xeoparque é especialmente famoso por albergar algunhas das rochas máis antigas da Península Ibérica, como as serpentinitas que afloran na zona, unhas rochas ultramáficas de cor verde escura procedentes do manto terrestre. Ademais, Cabo Ortegal conta cunha das secuencias alóctonas máis completas do oróxeno Varisco Europeo, o que o converte nun referente mundial para o estudo da tectónica de placas.
Un dos elementos xeolóxicos máis icónicos de Cabo Ortegal é a Serra da Capelada, que alberga os cantís máis altos de Europa continental, cunha altura máxima de 613 metros sobre o nivel do mar. Estes cantís ofrecen non só unha paisaxe espectacular, senón tamén unha fiestra única á historia xeolóxica da rexión.
Valor paisaxístico e ecolóxico
O valor paisaxístico de Cabo Ortegal é indiscutible. O contraste entre as impoñentes formacións rochosas e o azul profundo do océano Atlántico crea un escenario de beleza natural extraordinaria. Os cantís, as praias virxes e os frondosos bosques combínanse para ofrecer unha variedade de paisaxes que encantan aos visitantes.
Desde un punto de vista ecolóxico, Cabo Ortegal é un refuxio para unha gran diversidade de especies de flora e fauna, moitas delas endémicas. En particular, os cantís da Serra da Capelada son cruciais para a conservación de aves mariñas, como o corvo mariño cristado e a gaivota patiamarela.
Ademais, os bosques e pradarías da rexión albergan unha rica biodiversidade, que inclúe especies raras de plantas e animais, convertendo o xeoparque nunha área clave para a súa conservación.
O patrimonio cultural do Xeoparque Cabo Ortegal
O Xeoparque Cabo Ortegal destaca pola súa rica historia, xa que existen vestixios de actividade humana desde a etapa prehistórica, como amosan os numerosos restos arqueolóxicos, castros e megalitos espallados por todo o territorio.
O patrimonio cultural de Cabo Ortegal tamén inclúe unha longa tradición mariñeira e agrícola, que deu forma á identidade das súas comunidades locais. As festas tradicionais, a gastronomía baseada en produtos do mar e da terra, e as antigas rutas comerciais son parte integral da experiencia que ofrece o xeoparque.
Ademais, o xeoparque conta con varios museos e centros de interpretación que axudan aos visitantes a comprender a historia e a cultura da rexión.
Actividades para os visitantes do Xeoparque
O Plan de Sostibilidade Turística do Xeoparque Cabo Ortegal ten como obxectivo non só atraer máis visitantes, senón tamén asegurar que o turismo na zona sexa sostible e beneficioso para a comunidade local e o medio ambiente.
No caso do Xeoparque Cabo Ortegal, ofrécese aos visitantes unha forma de xeoturismo alternativo onde se mesturan gastronomía, experiencias naturais e coñecemento ambiental.
Por iso, durante o último ano, os responsables do xeoparque desenvolveron unha serie de actividades para establecer vínculos, promocionar o turismo da zona e fomentar o seu coñecemento:
- Rutas xeolóxicas guiadas: Ao longo do ano, ofrécense diversas rutas xeolóxicas guiadas que permiten aos visitantes descubrir os segredos xeolóxicos do xeoparque. Estas rutas percorren os puntos máis emblemáticos, como os cantís da Serra da Capelada, as minas de cobre e as formacións rochosas ultramáficas. Estas excursións son unha excelente oportunidade para aprender sobre a historia xeolóxica da área da man de xeólogos.
- Semana dos Xeoparques Europeos: No mes de maio, o xeoparque participa na Semana dos Xeoparques Europeos, un evento que se celebra en todos os xeoparques recoñecidos pola UNESCO. Durante esta semana, organízanse obradoiros, conferencias, exposicións e actividades para toda a familia. Este evento é unha oportunidade única para afondar no coñecemento do xeoparque e gozar do seu entorno natural dunha maneira lúdica e educativa.
- Día Internacional da Xeodiversidade: Con motivo da conmemoración do Día Internacional da Xeodiversidade durante o mes de outubro, o xeoparque acolle unhas xornadas nas que se destaca o papel que desempeña a xeodiversidade para comprender e conservar as nosas paisaxes con expertos do sector e visitas para coñecer e poñer en valor os seus recursos máis emblemáticos.
- Obradoiros e actividades educativas: Ao longo do curso pasado, realizáronse obradoiros e actividades educativas dirixidas a escolares e familias. Estes obradoiros centráronse en temas como a xeoloxía, a biodiversidade, a sostibilidade e o patrimonio cultural. As actividades deseñáronse para ser interactivas e educativas, fomentando o interese pola ciencia e a natureza entre os máis novos.
Como podes ver, este territorio é un espazo onde a historia xeolóxica, a biodiversidade e o patrimonio cultural se entrelazan para ofrecer unha experiencia única e enriquecedora.
En 2025, este xeoparque promete ser un punto de encontro para quen busca conectar coa natureza, aprender sobre a Terra e gozar da cultura galega na súa máxima expresión. Xa sexa a través dunha ruta xeolóxica, unha xornada de voluntariado ou un obradoiro educativo, Cabo Ortegal invita a todos a descubrir e protexer un dos tesouros máis valiosos de Galicia.
