En Galicia contamos cunha gran cantidade de minerais industriais, o seu apelido responde precisamente ao seu uso fundamental para outras industrias como a metalúrxica, a construción, a tecnolóxica, ou sectores tan básicos para a nosa supervivencia como son a gandería e a agricultura.
Dentro desta lista, hoxe imos centrarnos nun recurso mineral fundamental, pero bastante descoñecido: a turba. Este material ten aspecto terroso de cor pardo escuro e a súa principal característica é que é rico en carbono. Seguramente o seu nome sóelles a moitos porque é un dos materiais máis usados como substrato tanto en xardinería como en agricultura, pero son menos quen saben de onde vén e cales son as súas propiedades.
Que é a turba?
A formación deste recurso mineral débese á putrefacción e carbonificación de materia vexetal en medios húmidos, e é unha sustancia con alto contido en carbono. Trátase por tanto dun carbón en proceso de produción, pero que aínda non ten as características necesarias para ser considerado como tal. As súas propiedades converten á turba nun excelente produto para a agricultura, horticultura e silvicultura, xeralmente empregada como substrato de cultivo.
Túrbaa extráese en capas moi superficiais, habitualmente en ladeiras, polo que o seu impacto ambiental é mínimo para o terreo e a paisaxe.
Onde se extrae a turba en España?
As principais empresas produtoras de turba en España distribúense por Castellón, Lugo e Granada, e na zona de transición entre Burgos e Cantabria. Sendo Galicia o cuarto produtor a nivel nacional.
Cabe destacar que a orde de magnitude da produción nacional de turba é moi inferior respecto doutras sustancias do panorama mineiro.
Con todo, o noso país ocupa unha posición relevante, xa que tan só hai uns 15 países con producións superiores. No ano 2019, segundo a Estatística Mineira de España, extraéronse un total de 800.000 toneladas deste mineral.
A turba de Galicia
En Lugo extráese a turba de Galicia, unha actividade levada a cabo por Turberas de Buyo e Gistral, SA pertence ao grupo TOLSA. E que supón o 2% do emprego dentro do sector de minerais industriais en Galicia.
A explotación leva a cabo nas turberas do Buyo, na serra do mesmo nome (Lugo), onde posúe 5 concesións mineiras: 3 en Turberas de Buyo, a Turbera do Gistral e Sorpresa.
Esta serra posúe unhas reservas de 8 826 000 t, dunha turba cun grao de humidade do 50 %. A súa produción, empregada como substrato agrícola, en horticultura ou campos de golf, consómese nun 95 % no ámbito nacional, dedicando o 5 % restante á exportación a Portugal.
Como se extrae a turba galega?
A extracción de turba faise no verán e trátase durante todo o ano, e na zona compaxínase a extracción este mineral coa xeración de enerxía eléctrica mediante aeroxeradores. O proceso é o seguinte:
- A explotación iníciase retirando o escaso chan vexetal que recubre o depósito.
- A fronte de explotación aberto ten forma semicircular o que permite ter unha gran lonxitude de fronte en pouco espazo, facilitándose así o oreo da turba in situ.
- O arranque faise cunha retroexcavadora sobre cadeas.
- A turba arrancada transpórtase en camión e esténdese en capas ata un espesor da orde de 20 cm, nunhas zonas planas xa explotadas, nas que aflora o substrato, denominadas parvas e onde a turba queda exposta ao aire, airéase e perde parte da humidade que ten in situ.
- A turba secada ao aire trasládase mediante camión á zona de secado baixo cuberta ou se amontoa para a súa posterior venda en bruto mediante carga directa a camión.
- Unha vez a turba na zona de secado baixo cuberta, manipúlase para favorecer a perda de humidade mediante unha pa cargadora de rodas, que realiza tamén a mestura de labra de madeira (20% en volume) coa turba para mellorar as súas características.
- Desde a zona de secado e mediante a pa cargadora aliméntase a tolva de entrada ao proceso de tratamento onde se obtén turba de tamaño inferior.
- A turba de maior tamaño diríxese aos muíños para reducila a menos de 10 mm, pasando tamén pola zona de cribado para obter turba inferior a 10 mm á que se lle engade cal e aboamento.
Usos da turba de Galicia
Como xa explicamos, a principal aplicación da turba dáse en agricultura, horticultura e floricultura. Pero, por que? As súas propiedades permiten crear substratos excelentes para o cultivo de especies vexetais.
A turba mellora a calidade dos chans pola súa capacidade de retención de auga, permitindo que sexa consumida menos auga da rega e favorecendo o desenvolvemento das raíces ao tratarse dun material poroso. Para esta aplicación é máis frecuente o uso de turbas louras, como a galega, por iso considérase que unha das mellores turberas de España é precisamente a da Serra do Gistral.
Ademais, a turba loura ao mesturarse con terra vai achegar acidez e materia orgánica creando un substrato ideal para o cultivo de plantas que precisan dun pH acedo.
Ademais, a turba facilita a xerminación de sementes e pódese empregar con area grosa ou perlita para poder mellorar a aireación.
Outros usos da turba
Existen algúns datos curiosos con respecto a este recurso mineral. Por exemplo, en países do norte de Europa como Irlanda era utilizada en seco como combustible doméstico. E non moi lonxe, en Escocia, a turba negra utilízase para o secado dos ingredientes do whisky ao que dá un aroma único.
As propiedades físicas e biolóxicas da turba aprovéitanse tamén para a depuración de augas residuais. As augas fanse pasar a través dunha capa de turba, un biofiltro que pola a súa porosidade retén material en suspensión con diámetro maior ao diámetro dos poros. Ademais, unha serie de microorganismos que se desenvolven na turba interveñen na descomposición do material orgánico contido nas augas servidas.
Como ves, en Galicia contamos con minerais fundamentais para o desenvolvemento de actividades tan básicas como a agricultura e a depuración de augas. E por sorte, estes recursos explótanse de maneira sostible, tendo en conta as características dos ricos ecosistemas galegos.
