A lousa de Galicia

Dacordo coa norma UNE-ENA 12326-1, a lousa orixínase a partir de rochas sedimentarias arxilosas, incluíndo sedimentos de orixe volcanoclástico, e pertence petrograficamente a un intervalo que comeza no límite entre as formacións metamórficas e sedimentarias e termina nas formacións filíticas epizonal-metamórficas. Distínguese dunha rocha sedimentaria, que se exfolia invariablemente ao longo dun plano de sedimentación ou estratificación.

As lousas están compostas principalmente de filosilicatos e presentan un plano de exfoliación resultante dun fluxo de esquistosidade causado por un metamorfismo de moi baixo grao. A orixe deste metamorfismo pode ser unha compresión tectónica, litostática ou unha combinación das dúas.

Un dos seus principais usos atópase na pizarra para cubertas utilizada en tellados e revestimentos exteriores, sendo facilmente divisible en follas finas ao longo do plano de exfoliación.

Usos da lousa de Galicia

A extracción do material xeralmente faise a ceo aberto, pero xa hai catro explotacións subterráneas. A produción de pizarra en Galicia céntrase case exclusivamente en láminas para cubertas, mentres que seguen a ter moi pouco significado económico os azulexos para pavimentos, revestimentos ou mobiliario urbano, a pesar das súas excelentes características técnicas para estas aplicacións, xa que a súa resistencia á flexión é moito maior que a doutros materiais. Estas son as características máis valoradas da lousa de Galicia:

• Valor estético. É un material que se integra perfectamente coa paisaxe.
• Variedade de cores (negro, gris, verde, vermello ou multicolor) e formatos (rectangular, cadrado, diamante, pico pa, redondo, hexagonal) con diferentes texturas (lisas, regulares ou rugosas).
• Mantemento. Apenas precisa coidado e unha limpeza anual é suficiente.
• Durabilidade. As probas realizadas mostran que supera os 100 anos.
• Capacidade de illamento térmico e acústico.
• Impermeabilidade.

A lousa de Galicia, motor da economía

O sector da lousa de Galicia está integrado case enteiramente no Cluster da Pizarra de Galicia, que representa aproximadamente ao 90% e do que forman parte 41 empresas implicadas na extracción, procesamento e comercialización. Este é un sector que comprende pequenas e medianas empresas, onde o número de traballadores está entre 50 e 55, aínda que algunhas chegan a máis de 200, e é cada vez maior a importancia de grupos de empresas.

A lousa de Galicia dá traballo de forma directa a 2.400 traballadores e, indirectamente, a uns 10.000. Estes traballos xéranse en áreas rurais, por iso ten maior mérito. O emprego feminino supera o 25%, cunha clara tendencia ascendente -a pesar da entrada tardía das mulleres a estes empregos-, o que contribúe decisivamente a fixar as áreas de poboación no rural.

O sector da lousa é o principal motor económico das rexións produtoras, que pasaron de ser áreas emigrantes a absorber o traballo doutras partes de España e outros países. Entre estas zonas atópanse: a Comarca de Valdeorras, na Provincia de Ourense; a zona de Quiroga e Folgoso do Courel, na provincia de Lugo; a Comarca de Ortigueira da provincia de A Coruña e os concellos de Mondoñedo, Pastoriza, Lourenzá, Samos, Pol e Fonsagrada na provincia de Lugo.

As exportacións de lousa, clave para Galicia

As exportacións de lousa galega significan actualmente arredor do 95% da produción española. No ano 2017 España exportou 475.117 toneladas (o 85% das exportacións mundiais), por valor de 253.986.501 euros. Polo tanto, Galicia exportou 285.070 toneladas por valor de 152.391.900 euros, sendo os principais países consumidores deste produto galego Francia, Reino Unido, Alemaña, Benelux, Irlanda e Dinamarca.

Os países con maiores posibilidades de crecemento, en canto ao consumo de lousa son Estados Unidos, Rusia, Polonia, Australia, Suíza, República Checa, Hungría, os países nórdicos e Portugal.

O valor engadido da lousa de Galicia

A diferenza doutros produtos relacionados, a lousa é exportada como un produto totalmente elaborado, polo que o valor engadido é xerado enteiramente en Galicia.

A lousa está elaborada de forma semiartesanal e non se usa ningunha substancia química ao longo do proceso de produción, polo que cada peza de lousa é un produto “feito a man” por parte das mulleres e os homes do sector; ademais son colocadas a man, por auténticos profesionais, como os colocadores de lousa.

Os residuos de lousa son inertes e, ademais, o sector é o primeiro en ter a Declaración de Produto Ambiental (DAP Sectorial n. ° 004.001s, de acordo coas normas ISO 14025 e ISO 21930).

O selo de calidade da lousa de Galicia

A lousa de Galicia destaca pola súa calidade e isto reflíctese nunha serie de distintivos:

• Debe ser lousa de comprensión tectónica non carbonatada.
• Debe presentar a etiqueta DAP (Declaración Ambiental de Produto).
• Debe ter o marcado CE (a Fundación Centro Tecnolóxico da Pizarra ten un laboratorio acreditado por ENAC co Nº 571/LE 1236, no que se poden realizar todos os ensaios requiridos pola norma europea e, por tanto, obter o marcado CE).
• É recomendable que a empresa fabricante pertenza ao Cluster da Pizarra de Galicia ou á Federación Nacional da Pizarra. Nos últimos tempos teñen proliferado multitude de empresas e intermediarios, que cambian de nome comercial cada pouco tempo, o que fai imposible pedirlles responsabilidades en caso de reclamacións post venta. Non obstante, as empresas membros do Cluster ou da Federación son empresas que levan moito tempo producindo e vendendo lousa, co que teñen un prestixio que foron fraguando ao longo dos anos e, ademais, teñen o apoio dun organismo sectorial, como é o Cluster, ao que se poden dirixir os consumidores, para recibir información.
• Para a súa colocación en cubertas, debe esixirse o cumprimento da “Norma UNE 22190 Construcción de Cubiertas Inclinadas y Revestimiento de Paramentos Verticales, con Pizarra” de xullo de 2014, actualmente en vigor.

Información ofrecida polo Cluster da Pizarra de Galicia