As plantas de xeración de enerxías renovables producen unha cantidade infinitamente menor de emisións de efecto invernadoiro que os combustibles fósiles, pero nútrense de minerais que xeran fortes impactos ambientais, se non se explotan de maneira sostible –como é o caso da minería en Galicia-.
A miaería na comunidade autónoma galega, do mesmo xeito que o resto de actividades produtivas, ten un impacto na natureza, é un feito irrefutable. Pero, sen dúbida, é menor que o doutras actividades: a polución causada polo tráfico de automóbiles, os residuos sólidos urbanos, os refugallos industriais ou os pesticidas procedentes da agricultura.
A pesar deles, cada vez estase realizando unha maior aposta polas enerxías renovables, aínda suxeitas aos límites biofísicos do planeta. É dicir, aínda que as enerxías renovables producen menos emisións de efecto invernadoiro que as fósiles, segue sendo necesaria unha gran cantidade de minerais para a construción das súas infraestruturas.
As plantas de xeración de enerxías renovables son capaces de xerar electricidade e calor con moito menores niveis de emisións de efecto invernadoiro en comparación coas fósiles (carbón, gas natural e petróleo). Moito menores, pero non nulas posto que a fabricación dos compoñentes (investidores, placas fotovoltaicas, motores, etc.), a construción das plantas (valado, cableado, estruturas de soporte…) así como a súa conexión co resto da civilización para o seu mantemento e exportación de fluxos de enerxía (estradas, cables de alta tensión, etc.) requiren de insumos enerxéticos e materiais de todo o sistema. Así, mentres non alcancemos sociedades 100 % renovables a construción de plantas de xeración de enerxías renovables non poderá ser totalmente limpa de emisións de efecto invernadoiro.
A diferenza da enerxía, os materiais non son recursos renovables. Isto fai que as plantas de xeración de enerxías renovables dependan, paradoxalmente, de recursos non renovables para o seu funcionamento. E aínda que en principio estes poidan ser reciclados, na práctica, aspectos como a falta de cultura e incentivos apropiados, así como o deseño centrado en optimizar o rendemento dos equipos, pero non a reciclaxe dos seus numerosos minerais valiosos fai que as taxas de reciclaxe das modernas tecnoloxías electrónicas sexan terriblemente baixas. Este é o caso por exemplo do litio, do que se estima que se recicla na actualidade taxas inferiores ao 1 %. L.
Doutra banda, a transición a enerxías renovables en sistemas enerxéticos que dependen en máis de entre un 80 e 90% de enerxías fósiles, implicará un gran incremento dos minerais necesarios para instalar todas as novas plantas de xeración de enerxías renovables, minerais que non se atopan actualmente dentro da economía e que, por tanto, á forza, deberán de ser extraídos das entrañas da Terra.
Minerais estratéxicos como base das enerxías renovables
A reconversión de todo o sistema actual de enerxía, en centrais enerxéticas renovables, ou a transformación de todo o parque automobilístico en vehículos eléctricos, requirirá dunha gran extracción de recursos do subsolo. Xa non só polo feito de que refugar o que hai para construír algo novo absorbe moitos recursos, senón porque cada central renovable e cada coche eléctrico necesita de moitos máis minerais que as centrais de gas ou os automóbiles tradicionais.
Segundo a Axencia Internacional da enerxía, unha central eólica require de 10 veces máis minerais (sobre todo falamos do cobre e o zinc) que unha central de gas ou de carbón: en particular, por cada MW de potencia instalada, unha eólica necesita entre 10.00 e 15.000 quilogramos de minerais, mentres que unha central de ciclo combinado utiliza entre 1.100, e unha de carbón 3.000.
Da mesma forma que o coche eléctrico medio consome seis veces máis minerais que o coche con motor de combustión, concretamente falamos de compoñentes fabricados con cobre, níquel e grafito. En particular, cada un destes vehículos utiliza máis de 200 quilos de minerais, fronte aos 33 dun coche con motor de combustión.
De acordo con o Fondo Monetario Internacional (fonte), o aumento da demanda de elementos extraídos do subsolo será tal durante as próximas dúas décadas de transición enerxética, que consumiremos tres veces máis cantidade de cobre, 20 veces máis de cobalto e 100 veces máis litio que durante os últimos 20 anos. Todo isto baseándonos en que os gobernos dos diferentes países que forman parte do acordo da COPS26, poñen todos os seus recursos ao servizo do obxectivo de emisións cero ao que se comprometeron.
Os beneficios da transición enerxética no sector mineiro
Prevese un gran aumento da actividade do sector mineiro, polo que, tamén se espera unha subida gradual do valor económico da actividade extractiva. Por exemplo, debido ao aumento do consumo do cobalto, o cobre e o litio, espéranse máis de 13 billóns de euros de ingresos nas próximas dúas décadas. Coa consecuencia previsible do aumento de postos de traballos directos e indirectos.
O éxito da transición enerxética, por tanto, non é só polo logro dunha mellor tecnoloxía, moito máis respectuosa co medioambiente e o coidado do porvir das próximas xeracións, senón a que podamos reactivar unha actividade industrial con tanto peso na sociedade do futuro.
Por iso, a transición ás enerxías renovables é unha condición necesaria, aínda que non suficiente para alcanzar sociedades sostibles. Senón que debemos apostar por explotacións en chan europeo, que garantan unhas normas óptimas de sustentabilidade e coidado do medioambiente, como é o caso de España –o país cunha regulación da actividade mineira máis exhaustiva-.
