A obra escultórica de Eduardo Chillida (San Sebastián, 1924-2002) é unha das máis importantes da arte española contemporánea.
Recibiu case todos os premios existentes ao longo da súa vida: da Bienal de Venecia a Kandinsky, de Wilhem Lehmbruck ao Príncipe de Asturias, do Kaiserring alemán ao Premio Imperial de Xapón. O seu traballo está presente en máis de vinte museos de todo o mundo, e realizáronse exposicións retrospectivas en Houston e en Berlín, en Madrid e en Caracas, en Londres e en Palermo.
As súas esculturas están enfrontadas ao mar como en San Sebastián, ou nas montañas como en Xapón, e en cidades como Washington, París, Lund, Munster, Madrid, Palma de Mallorca, Guernica ou Berlín. Sobre a súa obra escribiron arquitectos, matemáticos, filósofos como Martín Heidegger e Emile Cioran, ou poetas como Octavio Paz.
Empregou madeira, ferro, aceiro e diferentes tipos de pedra, entre elas prefería o granito e, como non podía ser doutro xeito, namorouse do rosa Porriño que empregou pola súa versatilidade en grandes espazos públicos e pola súa resistencia en espazos exteriores. Chillida tallou a pedra interesado polos espazos que se ían abrindo e nas interconexións creadas entre eles.
As obras de Chillida son lugares de encontro, espazos de diálogo e convivencia e abordan cuestións fundamentais como a defensa dos dereitos humanos, a tolerancia, a fraternidade ou o respecto á natureza.
Song of Strength, Museum of Fine Arts (Houston)
No seu libro de 2010, “O granito de Galicia e a súa historia”, o canteiro porriñés José González Araujo explica que cando Chillida recibiu unha comisión en 1965 para realizar unha obra escultórica por encargo do Museo de Belas Artes, Houston, Texas, decidiuse polo granito rosa de Porriño. O autor describe que ensinou a todas as canteiras do municipio a escoller as cinco grandes pezas que constituirían o monumento, que unha vez instalado alcanza un peso de 45 toneladas.
Unha vez que as pezas esculpidas foron enviadas en transportes especiais ao porto de Vigo, dende onde partiron cara aos EE.UU, a execución da obra levouse a cabo nun taller de Budiño. Chillida elixiu canteiros para traballar baixo a súa dirección. Os irmáns Francisco e José Antonio Romero Lemos foron os encargados de darlle forma á idea de Chillida, como describe González Araujo no seu libro. Nas referencias biográficas oficiais do escultor vasco, o canteiro galego Nicanor Carballo como o seu colaborador máis frecuente nesta materia nos anos sesenta e setenta.
A obra chámase Song of Strength – Abesti Gogorra e en 2018 situouse no acceso da Glassell School of Art, pertencente ao Museo de Belas Artes de Houston, e deseñada pola prestixiosa firma de deseño Deborah Nevins & Associates.
El Peine del Viento (San Sebastián)
A obra máis coñecida e emblemática de Chillida é “El peine del viento”, un conxunto de esculturas de aceiro instaladas nun extremo da baía da Concha, en San Sebastián (Guipúzcoa). Este proxecto de tres esculturas de nove toneladas cada unha desenvolveuse en colaboración co arquitecto Luis Peña Ganchegui, que foi o encargado de deseñar o ambiente.
Trátase dun conxunto escultórico formado por terrazas de granito rosa e tres pezas de aceiro aferradas ás rochas que resisten ao continuo ataque do mar. Dende a súa instalación converteuse nun distintivo da cidade de Gipúzkoa.
O arquitecto integrou na escarpada orografía da costa, unha serie de plataformas, gradas e espazos con adoquíns de granito do Porriño. No pavimento pódense ver unha serie de subministradores a través dos cales, nos días de forte marusía, o aire sae fortemente con salitre. O escultor elixiu o granito rosa de Porriño porque se asemellaba ao resto da pedra natural dos muros da Concha, cuxo material rosa provén de Bera de Bidasoa.
Plaza de los Fueros (Vitoria)
A finais dos anos 70, Eduardo Chillida e a arquitecta donostiarra Peña Ganchegui concibiron un gran espazo público no centro de Vitoria (Álava) para o que rescataron os xogos tradicionais vascos: un frontón, unha bolera e unha pista para probas de arrastre de pedras por bois. O único material visible que configura pisos, gradas e escaleiras é o granito de Porriño.
No vértice occidental construíron un labirinto en granito rosa Porriño, como todo o conxunto, que alberga no seu interior a escultura Homenaje a los fueros, feita de aceiro. Do mesmo xeito que outras obras do escultor donostiarra, a Plaza de los Fueros, mentres que a cidade o convertía no seu lugar festivo.
O estilo de todo o conxunto é vangardista, en contraste coa contorna. Toda a obra arquitectónica está cuberta con lousas de granito de Porriño e, nalgúns lugares pavimentada con este material.
Eduardo Chillida apoiouse na dura e resistente pedra de granito de Porriño para crear obras monumentais. Comprou os bloques, o perpiaño e as lousas dos empresarios que comezaron a forxar a gran industria mineira que acabou sendo. Contratou aos canteiros galegos que o axudaron a plasmar nas rochas os seus bosquexos de papel e modelos de madeira. O seu legado e a súa obra permanecerán séculos ao descuberto. Inalterable grazas a un produto esencial da minaría en Galicia: o granito rosa de Porriño.
