A industria da lousa é sen dúbida un dos piares económicos de Galicia e un dos nosos distintivos. A nosa terra é, a nivel mundial, a primeira rexión en concentración desta rocha metamórfica.
Galicia é tamén a comunidade autónoma líder na produción de lousas en España, que abarca ata o 70% das exportacións nacionais. Por este motivo, non é de estrañar que case a metade dos tellados de lousa de Europa teñan orixe galega.
A explotación da lousa en Galicia é unha actividade que leva décadas de historia, o seu pico chegou nos anos 70 e desde entón, os procesos de extracción e procesamento non deixaron de evolucionar. Unha evolución técnica que aumenta o confort e a eficiencia dos traballadores ao tempo que diminúe o impacto ambiental; e iso sobre todo, permite acabados cunha calidade cada vez máis destacada.
Non obstante, hai algo que non cambiou co paso dos anos na elaboración deste ‘ouro negro’: a súa sustentabilidade. As técnicas de produción e procesamento da lousa son mecánicas, non é necesario ningún produto químico, polo que é imposible para as empresas da pizarra xerar vertidos contaminantes que poidan contaminar terra, ríos ou regatos.
Ademais, cabe sinalar que o gasto enerxético durante o proceso de elaboración de lousas é moi baixo. Isto débese a que o bloque de lousas é tratado en bruto, sen necesidade de tratamentos de moenda, trituración ou cocción. Polo tanto, as emisións de carbono son mínimas.
O sector da lousa está profundamente ligado á Industria 4.0, xa que está adquirindo unha crecente tecnificación, pero ao mesmo tempo é compatible co traballo coidadoso e case artesanal dos clasificadores, labradores e envasadores, algúns dos perfís de traballadores que hoxe podemos atopar en calquera planta de procesamento.
O proceso de produción de lousas que se leva a cabo en Galicia, concretamente en Valdeorras e en menor medida en Quiroga, pódese resumir en sete puntos:
Extracción dos bloques de lousa na canteira
Os grandes bloques de lousa extráense grazas ao uso de fío diamantado, unha técnica con grandes vantaxes como un corte máis limpo e preciso, a redución de ruído e vibracións ou a baixa tasa de accidentes.
Transporte dos bloques á planta de elaboración
Os camións transportan grandes bloques ata as plantas de procesamento. Estas instalacións onde se tratará o taboleiro ata obter o produto final sitúanse preto da canteira, aforrando así custos e emisións contaminantes polo transporte.
Transformación da lousa: xa na planta de elaboración, os profesionais son os encargados de examinar cada un dos bloques extraídos e seleccionalos segundo o seu potencial para o uso final. Neste punto distínguense tres procesos diferentes:
- Serrado. Os bloques sérranse en diferentes tamaños segundo as dimensións do produto final que se desexe obter. Posteriormente, consérvanse en recipientes cheos de auga á espera da seguinte fase: o labrado.
- Labrado. Neste proceso, introdúcese o traballo manual dos labradores que exfolian a lousa abrindo o bloque en follas finas segundo as especificacións do cliente final. Esta técnica artesanal e meticulosa é a que permite que o produto final teña unha calidade excepcional.
- Biselado. Esta operación permite dar a dimensión final á folla de lousa. As arestas das distintas pezas biselan a máquina manualmente con guillotina ou, automaticamente con fábricas de disco para darlles o tamaño exacto requirido e o seu acabado característico.
Selección da lousa
Unha das últimas fases tamén é unha das máis importantes, o departamento de calidade está ao seu cargo e consiste nun proceso de selección manual polo que cada peza de lousa está clasificada segundo criterios técnicos e estéticos. Normalmente distínguense tres tipos de calidades polo produto que acabo de rematar: óptimo, superior e natural.
Paletización
As lousas xa cortadas e seleccionadas colócanse verticalmente sobre palés de madeira, listos para o seu transporte e para ser colocados na súa ubicación final (tellados, fachadas, etc.) onde permanecerán sen cambios durante séculos grazas á resistencia que a caracteriza.
A calidade da lousa galega non só depende da gran riqueza das materias primas dos nosos solos, senón tamén da dedicación dos traballadores dos almacéns de transformación. A trazabilidade de cada un dos palés transportados é completa, xa que ademais de marcar as cantidades ou a referencia da lousa, indícanse as iniciais do seleccionador e do labrador. Polo tanto, pódese dicir que a lousa que chega a destinos tan afastados como Francia, Reino Unido ou Estados Unidos ten un selo artesanal.
