Superciclo, rallie, febre, espertar… son decenas as denominacións que está a recibir a forte escalada dos prezos das materias primas que se está vivindo a nivel mundial desde o primeiro trimestre de 2021 e que se está vendo agravada pola invasión de Ucraína. Semana tras semana a demanda de minerais, metais, produtos enerxéticos e alimentarios segue en ascenso.
Unha das causas é tamén a aposta dos gobernos por unha transición cara a unha economía verde. Unha iniciativa na que están inmersos (polo menos) cen países do mundo como quedou demostrado tras a Alianza subscrita no Cume do Clima de Glasgow (COP26). Esta implica, entre outros aspectos, unha significativa redución de gases de efecto invernadoiro ata 2030 e alcanzar as cero emisións en 2050.
Pero para reducir gases como o metano ou o dióxido de carbono é necesario estender o impulso ao coche eléctrico, a través dun maior desenvolvemento tecnolóxico, a súa fabricación intensiva e a instalación xeral de redes eléctricas. Como tamén é fundamental profundar nunha transición centrada na xeración e almacenamento de enerxía renovable e limpa e, tamén, novos procedementos industriais baseados no uso da economía circular.
Como diciamos, este compromiso gobernamental tivo o seu reflexo nunha maior demanda de materias primas minerais, que son imprescindibles para este xiro verde. A consecuencia é un incremento de prezos que tamén está provocado pola confianza xerada nos investidores que ven este tipo de produtos como valores refuxio do seu diñeiro para futuro.
Cara á autosuficiencia das materias primas minerais en Europa
As materias primas, ou bens básicos, son máis coñecidas no seu termo en inglés, ‘commodities’. Trátase de produtos xeralmente non elaborados que se utilizan e, en moitos casos son vitais, para a fabricación doutros bens. Por exemplo, o cobre, cuxa característica principal é a súa excelencia como transmisor eléctrico. Por iso, é moi utilizado en redes telefónicas, en smartphones ou automóbiles convencionais. Nun vehículo eléctrico, cuxo corazón é unha batería, esta proporción de cobre elévase entre 3 e 5 veces máis ata alcanzar uns seis quilómetros por coche.
Pero o vehículo eléctrico é só unha parte dos usos a futuro do cobre relacionados coa transición enerxética, aínda que existen outros minerais e metais na mesma situación. De que materias primas falamos? De aluminio, litio, ferro, magnesita, terras raras, entre outros. Minerais e metais críticos para Europa e para as principais economías do mundo que, en moitos casos, están dispoñibles en chan galego.
Se algo demostrou a pandemia do coronavirus é a importancia da autosuficiencia de materias primas no continente europeo para evitar o parón da actividade económica. Ao que se suman tamén a incorporación dos procesos industriais e de ensamblaxe de produtos finais para poder completar outros produtos. É o caso dos chips e microchips que son básicos na nova economía verde.
Como e onde se fixan os seus prezos?
E onde se fixa o seu prezo? A oferta e a demanda son importantes para fixar o prezo, como en calquera outro ben ou servizo. As ‘commodities’ teñen algunhas particularidades como a súa negociación en man no curto prazo, pero máis habitual é que se negocien con prezos futuros fixando unha data de entrega do mesmo a través dun contrato.
Existen diferentes índices de referencia de metais industriais a nivel xeral. É o caso de Bloomberg Commodity Index, S&P GSCI ou o Commodity Exchange (Comex), que seguen a evolución dos produtos básicos máis comercializados. En concreto no caso dos metais o máis coñecido é o London Metal Exchange (LME). A Bolsa de Metais de Londres é o maior mercado de futuros e opcións sobre metais de todo o mundo cuxos orixes se remontan ao século XVI. Nel podemos ver as cotizacións de metais preciosos, non ferrosos, metais menores e o aceiro.
Os prezos dalgunhas materias primas minerais, disparados
Empezaremos polo cobre, un dos máis importantes para o desenvolvemento da economía que vén. O seu prezo móvese ao longo destes últimos meses entre os 9500 e os 9300 dólares por tonelada. A súa cotización comezou o ano, tanto en man como en contratos de tres meses, por encima dos 7000 dólares, para elevarse ata 9000 dólares por tonelada un mes despois, unha das cifras máis altas alcanzadas na última década. De feito, en maio tocaba o seu máximo histórico superando os 10.000 dólares por tonelada.
É necesario tomar como perspectiva que en marzo de 2020 cando o mundo paralizábase pola pandemia, o seu prezo derrubábase por baixo dos 4500 dólares por tonelada. Por tanto, revalorizouse en máis dun 130% desde a crise pandémica, por encima mesmo dos prezos prepandemia e o LME prevé que o seu prezo mantéñase por encima dos 9000 dólares o próximos tres anos.
Aluminio
O aluminio é outro dos metais crave para a transición verde. O informe do Fondo Monetario Internacional de outubro de 2021 sobre o prezo das materias primas apunta a que é un metal non ferroso con múltiples aplicacións. Extráese da bauxita, dispoñible no chan galego aínda se explotar. Un mineral que ata fai moi pouco entraba en millóns de toneladas a través do porto de Ferrol para nutrir a planta de aluminio primario de San Cibrao.
Actualmente a súa cotización móvese nos 2600 dólares por tonelada, pero ao longo do ano o seu prezo superou os 3000 dólares por tonelada, o dobre que en abril do pasado ano. Os indicadores do LME prevén que no próximos tres anos redúzase lixeiramente, pero sempre por encima dos 2300 dólares a tonelada, como nos seus mellores momentos a principios da década de 2010.
Níquel
Outro dos metais fundamentais para apostar pola transición enerxética. Por que? Porque ademais de empregarse na fabricación do aceiro inoxidable, é un dos compoñentes máis importantes nas baterías de litio que, á súa vez, son fundamentais para o almacenamento de enerxía e o coche eléctrico. Pero o seu uso é fundamental no proceso para a produción de hidróxeno.
O mesmo informe do FMI indica que o uso do níquel vai cuadriplicarse nos próximos anos e, con iso, tamén o seu prezo que podería máis que duplicarse. Ao longo deste 2021 a súa cotización superou os 20.000 dólares por tonelada, vivindo nun ritmo ascendente desde abril no que o seu prezo situábase nos 16.000 dólares. No peor da pandemia, por marzo de 2020, descendeu aos 11000 dólares, pero ha máis que recuperado o seu ritmo.
Cobalto
O cobalto é outro compoñente básico nas baterías de litio e en dispositivos electrónicos, con múltiples aplicacións noutros sectores formando parte de aliaxes moi útiles por se resistencia á corrosión. Ata o de agora extráese como subproducto en minas nas que o principal metal é outro, como o cobre e o níquel, aínda que se o prezo segue incrementándose como se prevé isto podería cambiar.
Actualmente o cobalto móvese nos 64.000 dólares por tonelada e prevese que siga subindo nos próximos 12 meses por encima dos 66.000 dólares. O incremento da súa cotización foi espectacular en dous anos nos que ha máis que duplicado o seu prezo, aínda que aínda lonxe dos 93.000 dólares de 2018.
O estaño, ferro, terras raras ou o tan aclamado litio son outros metais fundamentais para a transición verde, cuxa explotación estaría dispoñible en Galicia e cuxa produción vai resultar vital nos próximos anos. Sobre todo, ocorrerá se as reservas dispoñibles seguen caendo, a dispoñibilidade destas materias primas minerais segue estando nas mans duns poucos países e aumenta a esixencia de cero emisións á minería, cada vez está máis implicada en técnicas de maior sustentabilidade.
Hai que ter en conta que a posta en marcha de calquera futura explotación mineira require de polo menos 10 anos, pero a transición enerxética, xa o vemos, non vai poder esperar.
