Unha gran cantidade de antigas minas e xacementos son hoxe auténticas xoias de patrimonio mineiro, histórico, cultural e todo un reclamo turístico. Temos exemplos moi destacados en todos os continentes, especialmente no europeo, que leva moitos anos non só impulsando a súa restauración, senón tamén a súa posta en valor.
A minaría é unha actividade ancestral practicada polos humanos desde fai miles de anos. Hai estudos que datan algunhas escavacións mineiras no sur de África en 43 000 anos e en América Central acháronse restos de minas de ocre de fai máis de 10 000 anos. Forman parte da nosa historia e, como tal, nalgúns casos víronse referendados pola Unesco co título de Patrimonio da Humanidade co obxectivo de preservar, catalogar e dar a coñecer a nosa herdanza.
Imos coñecer 7 antigas minas, xacementos e instalacións extractivas en todo o mundo que foron restauradas, revalorizadas e que merece a pena visitar.
Patrimonio do mercurio en Almadén
A de Almadén, situada ao sur da provincia de Ciudad Real, está considerada como unha das minas máis antigas do mundo. Pero a súa peculiaridade é o metal que se extraeu durante case 2000 anos, o mercurio, un metal pesado líquido a temperatura ambiente e cunhas propiedades químicas e físicas moi peculiares. O seu uso fíxose imprescindible en aparellos de medición, pero sobre todo era moi apreciado polos romanos por ser fundamental para separar o ouro da roca e doutros materiais. Unhas características que séculos despois mostrou tamén coa prata.
Almadén é unha das poucas minas do mundo nas que se explotou este mineral en cantidades considerables e de maneira ininterrompida durante longo tempo. Estivo activa ata 2003 e chegou a representar o 35% do mercurio extraído en todo o mundo. En conxunto coa localidade mineira eslovena de Idrija con outro gran xacemento, en 2012, foron nomeadas Patrimonio da Humanidade pola Unesco.
Poden realizarse visitas guiadas ao interior de mina, na que se conserva maquinaria empregada na extracción e tratamento do metal, e tamén na superficie, onde se conta cun centro de interpretación e outros edificios adxacentes.
A arxila que orixinou Eden Project
En 2001 inaugurábase Eden Project, un complexo formado por cinco cúpulas de estrutura xeodésica que alberga un enorme xardín botánico e a selva tropical interior máis grande do mundo, con fervenzas incluídas. Estas instalacións, consideradas xa unha atracción turística, xorden nun antigo oco mineiro de arxila caolinita, dun tamaño duns 30 campos de fútbol, situado no condado inglés de Cornualles.
Foi galardoado durante varios anos como o mellor lugar para o lecer do Reino Unido. É un exemplo de rexeneración e vida sostible no que se reflexiona sobre a importancia dos vexetais para a humanidade. É un centro educativo no que as persoas poden interactuar e coñecer plantas que doutra maneira supoñerían miles de quilómetros de viaxe e organizan, ademais, outro tipo de eventos musicais e culturais.
Minas esculpidas en sal en Wieliczka e Bochnia
En 1978, a Unesco declaraba Patrimonio da Humanidade ás Reais Minas de Wieliczka e Bochnia, situadas ao sur de Polonia, moi preto de Cracovia. Explotáronse desde o século XIII ata 1996, extraendo a salmoira para transformala en sal de mesa. Están formadas por máis de 245 quilómetros de galerías escavadas a máis de 300 metros de profundidade. Boa parte das súas galerías transformáronse en capelas e salas subterráneas que albergan esculturas de sal, realizadas polos mineiros, e outras obras de arte. Dispón tamén de lagos subterráneos.
Realízanse roteiros turísticos e o número de visitantes ao ano supera de longo o medio millón. O peche da explotación non significou o fin do traballo para os mineiros que durante todo o ano traballan para manter as instalacións en bo estado ante posibles fugas de auga doce, pero tamén renovando cámaras e galerías para que ambas as minas sigan sendo unha atracción turística.
Las Médulas, unha mina romana ao descuberto
Outra das marabillas mineiras do mundo son Las Médulas, unha paisaxe espectacular resultado da actividade extractiva desenvolvida na zona leonesa do Bierzo polo Imperio Romano. A considerada como a maior mina ao descuberto da época romana funcionou durante polo menos dous séculos. Historiadores da época aseguraban que deste xacemento saían ao ano 1,6 millóns de quilos de ouro utilizando un sistema de extracción moi potente, a forza da auga e un sistema de canles único de máis de 100 quilómetros de lonxitude, co que desfacían a montaña.
A súa importancia é tal que foi as 2000 hectáreas de terreo foron declaradas Patrimonio da Humanidade en 1997. É un claro exemplo da aplicación de técnicas mineiras da época, que sentaron as bases atendendo ao uso da enerxía hidráulica noutras posteriores. Hoxe é unha estampa natural avermellada que garda decenas de historias sobre o ouro romano.
A salina de Turda, un parque de atraccións baixo terra
O sal foi durante séculos fundamental para a alimentación e para a economía, sabíano ben os romanos que comezaron a explotación desta salina de Turda, situada en Romanía, no século II. As súas galerías son posteriores e o traballo de rehabilitación realizado nos anos 80 logrou abrila ao público en 1992, para máis tarde volver remodelala converténdoa no que chaman un parque de atraccións subterráneo.
A máis de 112 metros de profundidade, os visitantes poden atopar un lago con barcas desde o que se pode percorrer unha parte da mina; un anfiteatro e diferentes salas para o lecer. A súa explotación abandonouse en 1932, aínda que neste tempo tamén serviu de refuxio antiaéreo.
A conca mineira e avermellada de Río Tinto
O vermello en todas as súas tonalidades, desde o máis escuro, ao ocre pasando polo laranxa, tingue a paisaxe de Río Tinto, un dos complexos mineiros máis grandes de España. Un xacemento rico en ferro e cobre do que xa se teñen vestixios na época fenicia, cuxa explotación continuou na época romana para alcanzar o seu esplendor no século XIX. A extracción dos minerais realizouse tanto ao descuberto como en galerías e destaca, entre todas, a mina Peña Hierro, hoxe unha curta de 85 metros de profundidade, e Cerro Colorado, con máis de 2 quilómetros de longo por 1 de ancho.
Desde hai anos a explotación pode visitarse e conta cun bo número de actividades para aqueles que desexan coñecer un pouco máis da nosa historia mineira. Ademais dun completo centro de interpretación, é posible percorrer 12 quilómetros de explotación utilizando o ferrocarril mineiro, para o que se restauraron vagóns antigos.
Canteiras reconvertidas en parques, en Curitiba
A cidade brasileira de Curitiba, capital do estado de Paraná, ten 33 parques. Un dos máis importantes é o espectacular Parque Tanguá. Esta área de 235.000 metros cadrados aberto en 1996 é un exemplo de recuperación e valorización de dúas canteiras de roca, que se atopan unidas por un túnel de 46 metros. O espazo conta con dous lagos que ocuparon os antigos ocos mineiros, unha gran fervenza artificial e unhas vistas espectaculares á cidade.
Outro espazo natural infestado de zonas de auga, árbores e fervenzas é o Parque dás Pedreiras, outra antiga canteira, recuperada en 1992. Unha zona de esparexemento tamén cultural no que se instalou un gran teatro.
Porque as antigas minas poden converterse non só en xoias de patrimonio mineiro, senón tamén cultural, ambiental e de lecer.
