A chegada do AVE a Galicia puxo fin a unha obra na que a minaría galega foi clave ao achegar subministracións e materiais. En decembro de 2021 inaugurouse o tráfico de pasaxeiros nas vías do tren de alta velocidade a Madrid. Segundo datos oficiais, de Adif e o Goberno de España, nos 16 anos de obras investíronse 9.000 millóns de euros destinados a proxecto, construción, escavación e electrificación.
Esta obra faraónica na que traballaron miles de persoas foi executada grazas á minaría. E é que os trens se constrúen con materiais procedentes da actividade de minas e canteiras. Por exemplo, as catenarias están feitas de cobre, mentres que a estrutura do tren e o seu funcionamento dependen en boa parte de leste e outros metais como o ferro, o manganeso, o aluminio, o chumbo ou o molibdeno.
Pero se hai unha materia prima protagonista nesta viaxe son sen dúbida os áridos de Galicia, un material granulado que ten múltiples aplicacións na vida diaria, entre elas a fabricación das vías dos trens. Os áridos son os que soportarán, grazas ás súas propiedades físicas, velocidades de ata 350 quilómetros por hora e os que foron capaces de dar forma aos 400 quilómetros que unen a estación de Chamartín coa de Ourense e os que comunican esta con o resto de cidades galegas. A grosso modo, podemos dicir que para facer un quilómetro de vía de AVE necesítanse de 10.000 toneladas de áridos.
Os áridos son un recurso de proximidade, usados non só neste medio de transporte, senón tamén na construción de autoestradas e estradas, de edificios, de portos, de pontes e dun longo etcétera. Por iso, podemos afirmar que a actividade das canteiras galegas é directamente proporcional ao desenvolvemento da nosa comunidade. O consumo de áridos é un indicador de benestar e progreso, xa que son a base da construción e de vías de comunicación como o tren de alta velocidade.
146 millóns de toneladas de áridos para o trazado do AVE
As canteiras galegas son as que fixeron posible esta obra de enxeñería, sobre todo no tramo entre Zamora e Ourense, unha zona especialmente complicada pola súa orografía. E é que os áridos galegos caracterízanse pola súa calidade.
As decenas de túneles e viadutos precisaron de millóns de metros cúbicos de formigón, composto ata nun 75% de areas e gravas de canteira. A Asociación Galega de Áridos (Arigal) estima que as canteiras da comunidade achegaron 146 millóns de toneladas de areas, gravas e balasto que permitiron a construción de 314 quilómetros de trazado lineal a través dunha difícil orografía.
En total trataríase dunha cifra duns 3,5 millóns de camións de gran tonelaxe repletos de produtos de minas e canteiras de Galicia que se empregaron durante 16 anos para achegar Madrid a Galicia cunha infraestrutura ferroviaria de última xeración. Postos en fila, os camións darían a volta completa á Terra e aínda sobrarían para unir Madrid e Siberia.
O tramo entre Pedralba e Ourense, de 101 quilómetros lineais, atravesa as montañas do macizo central ourensán con 32 viadutos e 31 túneles, moitos deles bitubo, é dicir, cun oco para cada sentido da vía. O tramo suma case 11 quilómetros de viadutos e 126 quilómetros de túneles de ambos os sentidos. A chegada da alta velocidade iniciouse en 2011, coa entrada en servizo do tramo de 150 quilómetros entre Ourense, Santiago e A Coruña.
O balasto das vías
O recurso árido achegado de maior valor é o que sustenta as propias vías e travesas e denomínase balasto. Trátase dun tipo de árido cunha granulometría especial (entre 40 e 150 mm), que ten a misión de achegar estabilidade á vía ferroviaria, permitindo que resista o paso do tempo coa xeometría dada durante a súa construción.
Das canteiras galegas extraéronse 900.000 toneladas de balasto colocadas entre Rionegro del Puente (Zamora) e Ourense no últimos cinco anos. Previamente, no tramo Ourense-Santiago, executado antes de 2011, colocáronse outro millón de toneladas. As empresas subministradoras, que deben contar con esixentes certificados de calidade para este produto, foron Canteiras de Richinol SL, Francisco Gómez e CIA, Marín Petróleos e Mibasa.
O balasto cumpre tamén outras funcións moi importantes para a seguridade dos viaxeiros e o mantemento das infraestruturas: distribúe as presións que transmite a vía ao terreo, facendo que sexan admisibles para leste; ofrece amortiguación ante as vibracións que xeran os vagóns ao deslizarse sobre os raíles e permite unha boa drenaxe das augas pluviais, evitando que se deteriore o conxunto.
“Os produtos áridos das canteiras e graveras de Galicia, sobre todo os da provincia de Ourense e Lugo, foron vitais para a chegada do AVE. As empresas que extraen areas e gravas demostraron a súa capacidade de produción, a súa versatilidade e a calidade dos seus produtos ante as empresas construtoras máis importantes de España”, explica Alberto Novoa, presidente de Arigal.
Estacións e infraestruturas para pasaxeiros
Ademais dos tramos, túneles e pontes, tivéronse que edificar ou remodelar estacións de pasaxeiros para o AVE. En todas elas empregáronse, tamén materiais de construción elaborados por empresas galegas con rocas e minerais. Desta maneira fornecéronse lousas e prefabricados de formigón para pavimentos; tellas e ladrillos para edificacións; así como centos de toneladas de formigón para estruturas. Estes produtos serviron para a nova estación e centro comercial de Vialia (Vigo), a intermodal de Santiago de Compostela, para varias estacións intermedias en localidades máis pequenas e serán empregados nas melloras (en curso ou en proxecto) das estacións de Santiago, A Coruña e Ourense.
En decembro de 2021 centos de viaxeiros puideron estrear o tren de alta velocidade entre Madrid e Ourense. O tan esperado AVE a Galicia chegou tras máis de dúas décadas desde que se puxese a primeira pedra: agora a capital española está a pouco máis de dúas horas grazas a este medio de transporte moderno e sostible, construído grazas á minaría de Galicia.
