As rocas que podemos ver actualmente na Costa da Morte son o resultado dunha apaixonante historia xeolóxica de millóns de anos, convertendo ao enclave nun elemento con gran importancia a nivel xeolóxico e turístico.
O Proxecto de Xeoparque Costa da Morte conta cun total de 2.000 kilómetros cadrados, desde A Laracha ata Carnota, nos que se inclúen 15 concellos.
A orixe da Costa da Morte
A xeoloxía de Galicia poderíase sintetizar principalmente en dúas rocas: a lousa e o granito, segundo explicaba Isidro Parga Pondal, considerado o xeólogo galego máis importante de todos os tempos por ser o autor do primeiro Mapa Xeolóxico de Galicia.
A formación da primeira delas, a lousa, data de fai 542 millóns de anos a partir de sedimentos que se foron acumulando no fondo de mares afastados e que posteriormente quedarían atrapados na colisión entre Gondwana e Laurrusia, dúas grandes placas continentais que se xuntaron dando lugar a Pangea -o maior continente da historia do noso planeta-. Foi durante esta colisión, de máis de 150 millóns de anos de duración, cando se formou o granito, a primeira roca de Galicia con máis de 305 millóns de anos de antigüidade.
Fai 200 millóns de anos Pangea rompeuse dando lugar entre os seus fragmentos á península Ibérica e ao seu contorno noroeste: a Costa da Morte, primeira liña de Galicia ante as arremetidas do mar.
Nesta localización atópanse algúns dos cantís rochosos máis altos de toda Europa, como por exemplo Monte Pindo (de 600 metros de altura). Con todo, un dos trazos xeolóxicos máis significativos da Costa da Morte son as súas praias de area formada durante as fases glaciares co nivel do mar baixo e as praias de cantos, ou coídos, formadas durante os interglaciares co nivel do mar alto.
Os fundadores da Asociación para a Xestión do Xeoparque Costa da Morte están convencidos de que, polas súas condicións, o territorio ten un gran patrimonio xeolóxico que é necesario poñer en valor e conservar coa finalidade de contribuír ao seu desenvolvemento científico, turístico e cultural.
Así naceu a Asociación para a Xestión do Xeoparque Costa da Morte
A denominada Asociación para a Xestión do Xeoparque Costa da Morte foi constituída oficialmente o 17 de xullo de 2017 con tres obxectivos principais. En primeiro lugar, para protexer e dar continuidade ao legado do xeólogo Parga Pondal, de feito, ata hai poucos meses, a sede da organización estaba asentada en Laxe, onde tamén está localizado o Laboratorio Xeolóxico de Laxe, fundado e dirixido polo mesmo Pondal.
Aínda que esta non é a súa única motivación, senón que, ademais, persegue o desenvolvemento sostible do xeoparque, con especial apoio nos valores xeolóxicos, naturais e culturais do enclave. En palabras do presidente do grupo, Pato González, trátase dunha iniciativa “de desenvolvemento socioeconómico e cultural, de posta en valor do patrimonio xeolóxico e desenvolvemento local que, ao mesmo tempo, pretende levar a cabo programas de formación, en colaboración coas universidades e outras institucións de divulgación orientados ao gran público, centrado todo iso nas ciencias da terra e a súa relación co medio ambiente”.
Por último, o “recoñecemento da área como xeoparque pola Unesco e que as actividades poidan ter dimensión internacional”. A consellería de Medio Ambiente apoiou a iniciativa mediante unha carta expresa na que a directora xeral de Patrimonio Natural, Belén do Campo, recoñecía que este nomeamento por parte do organismo da ONU contribuiría ao “desenvolvemento de novas iniciativas relacionadas coa geoconservación, a educación, a investigación e difusión do patrimonio cultural, histórico e natural desta rexión”.
Unha iniciativa con gran apoio
Á declaración de consellería de Medio Ambiente sumáronse ao longo de 2020 moitas organizacións, entre elas o Ilustre Colexio de Xeólogos que, a través dunha carta, apoiou por “unanimidade” á asociación por considerar que se trata dun “proxecto de desenvolvemento socioeconómico e cultural baseado no aproveitamento sostible dun patrimonio xeolóxico dun valor excepcional, e que terá unha repercusión para as economías locais nunha área que abarca uns 2.000 quilómetros cadrados, desde A Laracha ata Carnota, na que se inclúen 15 concellos”, reflectiu o presidente do colexio, facendo tamén alusión ás condicións xeolóxicas e naturais do parque: “as rocas e paisaxes incluídos dentro da zona do xeoparque conteñen unha longa historia de máis de 300 millóns de anos e combinan unha impresionante geodiversidad e unha valiosa biodiversidade”.
A asociación conta coa adhesión de 15 concellos, comandados polo municipio de Laxe, co respaldo da Deputación da Coruña, así como da Sociedade Xeolóxica de España (SGE) e a entidade Geosen, entre outros moitos apoios cos que xa conta o Proxecto de Xeoparque Costa da Morte.
O Proxecto de Xeoparque Costa da Morte: anfitrión do Geolodía
O Geolodía é unha xornada anual de gran importancia para a comunidade xeolóxica española, dedicada á divulgación dos resultados e descubrimentos desta rama do coñecemento, a través de excursións por puntos crave de todas as provincias españolas. Un total de 500 excursións gratuítas e simultáneas que abarcan todo o territorio nacional nun só día, guiadas por grupos de xeólogos profesionais.
A principal finalidade que persegue este evento é a sensibilización da sociedade da importancia e necesidade de salvagardar o patrimonio xeolóxico español. Este é tamén, o motivo polo que se designou ao Proxecto de Xeoparque Costa da Morte como anfitrión do Geolodía 2021.
“Tan só nos últimos 15.000 anos, o nivel do mar subiu polo menos 40 metros desde que terminou a última época glacial. Pero antes, durante o máximo da última glaciación, hai 90.000 anos, o mar chegou a estar a máis de 120 metros por baixo do seu nivel actual. Ata onde chegará a subida do nivel do mar se continúa progresando á velocidade media actual?” A resposta a esta pregunta é que ningún lugar é o máis acertado para atopar as respostas sobre a historia e o futuro da Terra que o Proxecto de Xeoparque Costa da Morte.
