A minaría sostible de litio ou, o que é o mesmo, a explotación dos recursos deste mineral metálico de maneira responsable, é salvagarda para a cadea de valor da industria europea ligada ao obxectivo da transición verde.
Por qué o litio é tan importante? Tamén coñecido como o novo ‘ouro branco’ pola súa característica cor, é unha materia prima esencial para a elaboración das baterías de litio ou ión litio que portan os vehículos eléctricos e outros produtos electrónicos como os smartphones, computadores e acumuladores de enerxía eólica e solar, entre outros.
O litio é un mineral extremadamente lixeiro, cunha excelente condutividade eléctrica e térmica, que está presente no subsolo. En moitos casos, a súa explotación e dispoñibilidade máis sinxela son salgares e salmoiras. O máis famoso e coñecido por ser unha gran reserva é o deserto de Uyuni en Bolivia; aínda que este tipo de produción dáse tamén en Chile e China. Noutros casos, como en Australia, o litio está presente en minas de roca dura.
A demanda crecente actual e a futuro de litio incrementou as exploracións na procura de xacementos aínda non explotados. Sobre todo, en zonas do mundo como Europa, no que o mineral está presente e garantiría independencia á industria atendendo á forte demanda que se prevé durante os próximos anos ligada á descarbonización da economía, como así o revelan organizacións como o FMI ou a OCDE.
España é un dos países europeos nos que se sabe de certo que o litio dispón de vetas susceptibles de produción, sobre todo, en Galicia, Castilla y León e Extremadura.
Litio, entre as materias primas críticas para Europa
“O acceso aos recursos é unha cuestión de seguridade estratéxica para a ambición de Europa de sacar adiante o Pacto Verde”, di a Comisión Europea no seu informe trianual sobre as materias primas críticas para a economía da Unión. Todas elas presentan unha característica, isto é, un alto risco de subministración debida á dependencia do exterior. É o caso do litio. De feito, xunto á bauxita (fundamental para o aluminio), o titanio e o estroncio, incorporábase en 2020 á lista de materias primas estratéxicas consideradas pola institución executiva europea.
Isto demostra que o litio converteuse nun elemento clave na sustentabilidade do sistema, sobre todo relacionado co obxectivo Cero Emisións a 2050. Non hai que perder de vista que os principais países produtores atópanse fóra e moi lonxe das fronteiras europeas: Australia, China, Chile, Arxentina e Bolivia.
Europa propúxose desenvolver ao completo unha cadea de valor de determinados produtos fundamentais para a transición verde, como é o caso da produción de baterías para vehículos eléctricos e a infraestrutura produtiva para o almacenamento de produción enerxética de orixe sostible.
Unha decisión á que contribuíu a crise do coronavirus que afectou profundamente o transporte mundial, provocando unha paralización de moitas industrias que aínda, a día de hoxe, non se recuperou na súa totalidade. Esta aposta mellorará, apunta a Comisión no seu informe, a resiliencia da economía europea ante futuras crises, algunha delas, mesmo, derivada da escaseza de materias primas en mans doutros países produtores ou dos altos prezos atendo á súa forte demanda.
A presenza de litio en España en xacementos por explotar
En España existen actualmente 12 plantas de produción de automóbiles, indica a OICA – International Organization of Motor Vehicle Manufacturers- e unha gran industria de compoñentes á súa ao redor. De feito, o noso país atópase no top 10 dos maiores fabricantes mundiais e prepárase xa para a produción en masa de vehículos eléctricos.
Que as pode facer máis produtivas e competitivas? Contar o máis preto posible coas plantas de compoñentes necesarios para poder fabricar e ensamblar aforrando custos de transporte e futuros problemas de subministración. Aquí é onde entran en xogo as baterías, corazón da mobilidade eléctrica, e o litio, materia prima básica para producilas.
O Instituto Xeolóxico e Mineiro de España considera que o potencial do litio no noso país está fóra de toda dúbida. As exploracións realizadas sitúan este mineral metálico en zonas de Extremadura, Castilla y León (en Salamanca explotouse ata 2011) e Galicia. De feito, o primeiro proxecto mineiro en activo na última década en territorio nacional podería ser o das Navas, na localidade estremeña de Cañaveral. Lithium Iberia presentaba o pasado mes de outubro o proxecto de explotación, o plan de restauración e o documento ambiental ante as autoridades estremeñas. O obxectivo é que, tras o seu estudo e aprobación en 2022, estivese en funcionamento en 2023. Esta explotación mineira levaría aparellada unha fábrica de cátodos e esta, á súa vez, unha factoría de celas ou de baterías que podería situarse na mesma comunidade autónoma.
E podería converterse na primeira, que non a derradeira. E é que a pugna pola fábrica de baterías deixou de ser unha carreira de fondo, como semellaba hai 10 anos, para pasar a ser unha proba de velocidade. Hai exactamente unha década, Galicia estivo a piques de lograr a primeira planta de fabricación de baterías de litio en Europa. E hoxe volve á area con maior solidez. Por que? O xacemento portugués de Covas do Barroso, na fronteira con Ourense, sería a posible explotación de subministración.
Podería haber máis, en concreto, na mesma zona, pero xa situada en Galicia xa que a estrutura do chan e dos minerais é exactamente igual. Pode perder a comunidade autónoma unha oportunidade como esta? Abastecer á planta de automóbiles de Stellantis (fusión PSA Peugeot e Opel) en Vigo, fornecer ao sector de compoñentes e crear unha potente industria ao redor do almacenamento de enerxía soa a futuro.
O futuro: minaría sostible de litio
Un futuro que non pode entenderse sen a minaría, xa que os sistemas de economía circular relativos á recuperación das baterías de litio e os seus compoñentes non están o suficientemente desenvoltos polo momento e non resultan, ata o momento, suficientemente rendibles.
Por iso, os gobernos centrais e autonómicos, así como as empresas impulsoras, apostan por unha minaría sostible, adaptada aos novos tempos. Por unha banda, esta minaría do litio ten que asegurar, como xa está a ocorrer coa explotación doutros minerais, unha actividade que reduza ao máximo as emisións de CO2 á atmosfera, seguindo os principios de descarbonización subscritos na COP 26 e o compromiso da Unión Europea.
E, doutra banda, respecte e contribúa ao desenvolvemento das comunidades que albergan este mineral, non só xerando postos de traballo, maior desenvolvemento económico e social, senón tamén respectando as normas ambientais e modificando e actualizando os seus procedementos polo ben común.
Porque a minaría do litio en Europa e a súa cadea de valor será sostible ou non será.
