Relacionar minaría e cambio climático pasa polo compromiso e a contribución dunha das actividades económicas básicas da cadea de valor mundial á rebaixa de emisións de gases de efecto invernadoiro. Tradicionalmente, á industria mineira fíxoselle responsable, case culpable, das consecuencias derivadas do cambio climático. Por unha banda, expóñense as emisións de gases de efecto invernadoiro relacionadas coa súa operativa directa. Analistas da consultora McKinsey estiman que entre 4 e o 7% das emisións de gases de efecto invernadoiro derivan da súa actividade. Pola outra, e está fóra de toda dúbida, a queima intensiva de combustibles fósiles, como o carbón.
Este mineral, xunto ao petróleo e derivados, converteuse en vital para as principais economías do mundo pola súa potencia e prezo como fonte de xeración de enerxía e, polo tanto, sinalado como responsable da contaminación no mundo. O mesmo informe estima que o 28% das emisións globais están relacionadas coa combustión do carbón. A loita contra a redución de emisións ten unha denominación contundente: ‘descarbonización’.
A minaría é, ao mesmo tempo, parte indiscutible da solución pola súa achega de novas materias primas imprescindibles para lograr novas fontes de xeración de enerxías verdes –baixa en emisións-, renovables –que non son finitas, como si ocorre cos recursos minerais da terra- e sostibles –reutilizables e reciclables, polo que contribúen a rebaixar a intensidade na explotación de recursos finitos-.
Que é o cambio climático?
Por que a descarbonización e os plans verdes e circulares son importantes? Empecemos polo principio: a deriva climática que sufriu o planeta nos últimos anos como consecuencia da contaminación pola acción humana. A última cadea de destrutivos tornados en EEUU nunha estación outonal pouco propicia levantou as alarmas no goberno norteamericano liderado por Biden, quen solicitou unha investigación en profundidade para coñecer a súa relación co cambio climático. Decenas de exemplos empezan a converterse en habituais: longas secas que derivan en incendios forestais difíciles de atallar; inundacións imprevisibles e furacáns cada vez máis intensos, con decenas de persoas desprazadas e miles de millóns de perdas económicas.
A temperatura media da superficie da terra e do mar en 1880 era de -0,16 graos centígrados (ºC). En 2020, de 1,02 ºC. A emisión á atmosfera de determinados gases, como o dióxido de carbono, provocan un efecto invernadoiro, un efecto manta, que atrapa a calor do sol e sobe a temperatura. Isto deriva no desxeo dos polos –que cumpren unha función básica na regulación da temperatura global-, o nivel do mar aumenta, as correntes mariñas altéranse e, con iso, os patróns climáticos do mundo.
Para loitar contra o cambio climático púxose sobre a mesa por parte dos científicos que a temperatura da terra non se eleve por encima de 1,5ºC. Este obxectivo traduciuse no Acordo de París que é xuridicamente vinculante para 195 países asinantes e que implica unha transformación radical do modelo económico e social para reducir a emisión de gases ata alcanzar a neutralidade en 2050. É dicir, que nesa data a cantidade emitida non supere o que a propia atmosfera pode absorber.
Minaría e cambio climático, entre a estratexia e os desafíos
Como pode a minaría axudar na loita contra o cambio climático? En primeiro lugar, porque tamén está exposta aos riscos climáticos. Existen activos que se enfrontan a inundacións ou ben, o contrario, un estrés hídrico que en ocasións freou a súa actividade e, sen dúbida, volverá facelo.
En segundo lugar, para reducir as súas propias emisións. Un obxectivo que é obrigado para todos os sectores de actividade e impulsado por medidas nas que priman os criterios ASG –ambientais, sociais e de xestión- para obter financiamento ou apoio. En terceiro lugar, polos cambios na demanda de materias primas minerais que serán imprescindibles para alcanzar a descarbonización.
Existen minerais críticos e básicos para desenvolver a transición verde, como o litio, o cobre, o tantalio… Creáronse listas de diferentes organismos que o reflicten (por exemplo, a Unión Europea) que avanzan, como no caso do FMI, un incremento da demanda e o prezo nunca vista en materiais minerais que, por outra banda, son finitos. Por iso, e para lograr o obxectivo último, a sustentabilidade do mundo, expúxose a necesidade de impulsar a circularidade: a reciclaxe, a recuperación e a reutilización de refugallos e residuos.
En todo iso, o sector mineiro púxose máns á obra, entendendo que abordar unha estratexia climática non será fácil e cun horizonte que semella amplo, o 2050, pero que non o é. Nalgúns países desenvolvidos han comezado a adoptar tecnoloxías de xeración de enerxía renovable (eólica, solar, fotovoltaica, reciclaxe) e plataformas de medición que permiten optimizar os propios procesos de extracción e tratamento. Pero a rapidez na incorporación destas medidas non é igual na operativa de todas as mineiras, nin en todos os países nin de todos os minerais que se extraen. Tampouco dos tratamentos que reciben algúns metais, no resto da cadea de valor, como o ferro ou o aluminio, moi intensivos na utilización de carbón para combustión; ou o propio sector da fabricación de cemento ou formigón que, de diferentes maneiras, incorporaron residuos doutros procesos industriais e novas maneiras de captar e almacenar dióxido de carbono para reducir as súas emisións. Este uso de maneira eficiente ten aínda moito camiño por diante.
Sostenitabilidade e innovación, no centro
As grandes empresas mineiras comezaron a crear os seus propios comités de sustentabilidade, o que implica unha preocupación pola sustentabilidade corporativa e, á súa vez, por aplicar criterios ASG á súa actividade implementándoo na súa organización. É un aspecto estratéxico e, por tanto, debe tratarse a un alto nivel. O traballo comeza por unha análise profunda e rigorosa. Investidores privados e públicos comezaron a esixir que as empresas cumpran co compromiso verde. Isto explica que organizacións como o Banco Mundial (BM), ante o enorme desafío e investimentos que deberán desenvolver no ámbito mineiro, creou un fondo para apoiar proxectos de minaría climaticamente intelixente, que a extracción e procesamento de minerais e metais fágase de maneira sostible minimizando a pegada ambiental e climática.
Estas organizacións teñen en conta, ademais, que o incremento da demanda dos minerais denominados estratéxicos aumentará a actividade mineira e que, por tanto, realícese con procesos que respecten os criterios de sustentabilidade co uso de enerxías renovables, a dispoñibilidade dos minerais básicos e estratéxicos, redución da deforestación e a reciclaxe de minerais.
A aposta pola innovación, a investigación e as novas tecnoloxías será un valor seguro para realizar todos estes cambios.
