A minaría e as enerxías renovables están intrinsecamente relacionadas, e aínda que a primeira ollada este nexo de unión non sexa tan fácil de apreciar, sen os materiais extraídos das canteiras, non sería posible fabricar turbinas eólicas ou crear redes eléctricas. Do mesmo xeito que tampouco poderiamos falar do coche eléctrico, unha realidade cada vez máis común no noso día a día que conseguiu reactivar o mercado dos metais.
Segundo a definición da Axencia Internacional de Enerxía renovables (IRENA), a transición enerxética é un cambio de rumbo cara a unha produción de enerxía con cero emisións de carbono para a segunda metade deste século. É dicir, en virtude da necesidade de utilizar materiais como base para a creación de tecnoloxía da enerxía verde, podemos afirmar que, por este e outros moitos motivos, a industria mineira xoga un papel fundamental na loita contra o quecemento global e o apoio á transición enerxética.
Materiais estratéxicos para activar a enerxía verde
O proceso de transición cara a un sistema enerxético con baixas emisións de carbono leva décadas activo. A medida que aumentou a capacidade enerxética global, o uso das enerxías renovables tamén se foi expandindo ata representar o 72% do conxunto total da nova capacidade instalada. Isto débese, en gran medida, á posta en marcha de políticas gobernamentais para cumprir os obxectivos de descarbonización e mitigación climática establecidos no Acordo de París.
O crecemento deste tipo de tecnoloxía produciu un aumento da demanda de minerais estratéxicos, máis concretamente a enerxía fotovoltaica, eólica e xeotérmica, que son as que requiren dunha maior cantidade de minerais e metais para a súa fabricación. Por exemplo, cada aeroxerador contén ao redor de 3,5 toneladas de metal e cada coche eléctrico necesita 83 quilogramos de cobre.
Segundo un estudo do Instituto Tecnolóxico de Massachusetts (MIT), se en 2050 chegásemos aos 10 millóns de coches eléctricos en circulación, farían falta 330 000 toneladas de cobalto anuais para as súas baterías. O que nos poñería nun grave aperto, xa que actualmente a extracción deste material está cifrada en tan só 290 000 toneladas.
En xeral, espérase que a demanda de materias primas creza ata alcanzar case o 500% do que representa na actualidade para 2050. Un aumento que ten como finalidade a fabricación de tecnoloxía da enerxía limpa, sobre todo aqueles materiais concentrados en tecnoloxías de almacenamento de enerxía, como o litio, o grafito e o cobalto.
Tecnoloxías da enerxía limpa e o seu efecto sobre a demanda de minerais
Segundo o último informe do IEA (Axencia Internacional de Enerxía) acerca da transición enerxética e o papel que teñen os materiais estratéxicos nela -publicado en maio de 2021 e titulado “O papel dos materiais críticos nas transicións de enerxía limpa”-, a demanda de produtos mineiros crecerá a unha velocidade vertixinosa a medida que se aceleren estes procesos en todo o mundo.
O crecente despregamento de tecnoloxías de enerxía limpa está configurado para impulsar a demanda de minerais críticos, de feito, en 2040 estímase que a demanda total de minerais das tecnoloxías de enerxía limpa duplicarase nos STEPS (Sistema de Translación e Elevación de Persoas) e cuadriplicarase ata 2050, ano no que se esperan alcanzar un índice de emisións netas do cero por cento.
O cobre, o níquel e o grafito son os actores principais do Escenario de Desenvolvemento Sostible (SDS polas súas siglas en inglés) establecido pola Asemblea Xeral das Nacións Unidas, coa maior demanda por peso, seguidos de cerca polo litio, cuxa demanda ascenderá a 40 veces o volume actual. Ademais, producirase un crecemento importante do níquel, causado pola redución do uso do cobalto nas baterías.
O 70% dos minerais estratéxicos que se consomen en todo o mundo destínanse a satisfacer as necesidades das redes eléctricas. Así como a enerxía eólica, especialmente a mariña, que lidera o impulso do crecemento da demanda, seguida de cerca pola solar fotovoltaica, que se multiplicou case por 20 na última década impulsada pola diminución dos custos e o forte apoio das políticas en rexións crave. Con todo, a enerxía hidroeléctrica, nuclear e biomasa fan só contribucións menores dada as súas modestas adicións de capacidade de almacenamento.
Turbinas, ou como a enerxía eólica despuntou a demanda de terras raras
A capacidade de enerxía eólica instalada a nivel mundial cuadriplicouse durante a última década, impulsada pola caída dos custos e o apoio ás políticas de máis dun centenar de países, do mesmo xeito que no caso da enerxía fotovoltaica. Ademais, a industria dos eólicos xa se prepara para un crecemento aínda maior ata 2050, no que tamén está incluída a eólica mariña.
Para a fabricación de turbinas eólicas necesítase formigón, aceiro, ferro, fibra de vidro, polímeros, aluminio, cobre, zinc e REE (terras raras), en cantidades que van depender do tipo de turbina. Por exemplo, as máis eficientes -turbinas con imáns permanentes- requiren unha gran cantidade de terras raras. O que significa que no SDS (Escenario de Desenvolvemento Sostible polas súas siglas en inglés) triplicarase a demanda de REE. Do mesmo xeito que o cobre que alcanzará os 600 kt, posicionando á enerxía eólica como o consumidor do 40% do total deste material extraído en todo o mundo.
O pasado e, sobre todo, o futuro da enerxía eólica dá como resultado un escenario no que son moi necesarias as denominadas ‘terras raras’, o cobre e moitos outros minerais e metais en xeral. Polo que, en definitiva, o avance da transición enerxética está intimamente ligado ao aumento exponencial da demanda das materias primas de orixe mineral.
A perspectiva do aumento da necesidade de materias primas mineiras suxire oportunidades prometedoras para os países ricos neste tipo de recursos e tamén, un contexto no que se fai cada vez máis palpable a dependencia que sofre Europa de terceiros países. Polo que é o momento de apostar polas explotacións propias en chan europeo, que rompan a dinámica de desabastecemento e subida de prezos na que actualmente está sumida a nosa industria, e que sexan sostibles e respectuosas coa contorna no que actúan, o presente e o futuro.
