As restauracións mineiras refírense ao proceso de recuperación e rehabilitación de áreas involucradas na actividade mineira. Un lenzo en branco no que afloran unha gran variedade de proxectos de rehabilitación co fin de conservar o medio ambiente, protexer a biodiversidade e mellorar a calidade de vida das comunidades locais.
Aínda que é certo que as posibilidades para restaurar un espazo mineiro son moi amplas (terreos de uso agrogandeiros, proxectos urbanísticos e industriais, centro de tratamento e valorización de residuos…), hoxe centrarémonos naqueles que son destinados a revalorizar a zona con áreas destinadas ao tempo de lecer.
Tanto a nivel nacional como internacional, existen auténticas xoias do patrimonio mineiro que merece a pena visitar. Con todo, non necesitamos irnos moi lonxe para atopar auténticos tesouros, xa que a comunidade galega conta cunha chea de espazos que transformaron zonas dedicadas á extracción de minerais en fermosas paraxes naturais pensadas para o uso lúdico.
En Galicia, os dous exemplos por excelencia que gardamos no noso imaxinario son as rehabilitacións das Pontes e Meirama, pero hai moitas máis iniciativas que visten todo o noso territorio e nas que podemos gozar de auténticas aventuras no noso tempo libre.
Turismo mineiro da Pontenova
O Concello da Pontenova (Lugo) garda unha profunda pegada da actividade mineira acontecida durante a primeira metade do século XX. O complexo mineiro que contou con bocaminas, torretas de teleférico, unha liña de ferrocarril ata a costa e dúas baterías de fornos de calcinación é actualmente un proxecto que pon en valor a historia da comunidade.
Na actualidade, o lugar conta cun gran proxecto de recuperación que permite realizar varias actividades de lecer vinculadas á actividade mineira, o que o converte un gran complexo histórico-recreativo e en todo un exemplo de turismo mineiro.
En concreto, un dos primeiros plans que podes realizar na Pontenova é percorrer a Mina Consuelo. Trátase da segunda cavidade máis grande de Galicia e destaca polo seu rico valor xeolóxico e a súa gran biodiversidade. Unha auténtica aventura espeleolóxica polo lugar que alberga á maior colonia invernante coñecida en Galicia de morcego de ferradura mediterráneo.
Outra interesante opción que nos brinda este ecosistema lugués é o Roteiro dous Fornos, na que o percorrido proposto ofréceche a posibilidade de visitar gran parte dos elementos máis característicos da antiga explotación mineira de ferro.
Este proxecto tamén ofrece outras actividades como son o descenso en canoa polo río Eo ou mesmo baixar pola tirolina máis longa de Galicia.
Se queres coñecer máis en profundidade esta iniciativa, podes acceder á súa páxina web.
As minas de Valga e as súas lagoas
O Concello de Valga, en Pontevedra, leva anos apostando polo seu patrimonio mineiro e industrial e así nolo fixeron saber co seu gran labor de transformación da Mina Mercedes nun espazo natural coa súa lagoa como principal protagonista. Nesta antiga explotación de arxila, pódense practicar actividades como é a pesca sen morte ou, simplemente, gozar da fauna e a flora que conforman a súa paisaxe a través das súas pasarelas, nas súas mesas de merendero e nos bancos de descanso.
Mina Mercedes é desde hai anos un espazo natural que gozan tanto os veciños dos concellos máis próximos como de turistas que buscan gozar dunha coidada contorna natural. Ademais, en Valga buscan aproveitar este espazo con actividades como o ‘Lagoa Fest’, un festival de música celebrado o pasado 2022. Un festival apto para todo tipo de públicos, xa que contaba con zona de atraccións para os máis novos e cun espazo gastronómico, e cunha entrada simbólica dun euro para axudar a unha asociación formada por familias galegas e asturianas que pretenden visibilizar a enfermidade de Dent.
Doutra banda, moi preto de Mina Mercedes, iniciouse recentemente un ambicioso proxecto de restauración que conta cun investimento total de 14 millóns de euros. Esta iniciativa busca darlle unha segunda vida á mina de Porto Piñero, outra antiga explotación de arxila e caolín, que no seu día foi transformada nunha lagoa pola propia natureza.
Este proxecto de recuperación comezou coa creación dunha senda peonil e unha vía para ciclistas iluminados con tiras de pedras fotoluminiscentes para poder transitar a zona tamén polas noites. Ademais, a obra actual inclúe un parque infantil con xogos de madeira e a instalación de mobiliario urbano en áreas destinadas ao descanso.
Tamén se contempla acondicionar unha zona de baño ao aire libre, cunha praia artificial e unha piscina; varias zonas deportivas, entre elas unha pista de skate e BMX; e a creación dun “parque acuático” ou “resort acuático” ao bordo da lagoa, cun escenario flotante e unha zona de cabanas turísticas.
Outras rehabilitacións de espazos mineiros
Como podemos comprobar a través dos casos anteriores, as rehabilitacións dos espazos mineiros poderíanse clasificar en función de se a súa transformación pretende visibilizar a actividade mineira realizada no pasado ou se, pola contra, búscase un cambio “radical” no que se descoñeza a actividade que un día puido chegar a realizarse nesa zona.
Por unha banda, existen antigas minas e canteiras que se habilitaron como, por exemplo, centros de interpretación e museos. Algúns deles son o Museo da Mina de San Finx e o Museo da Minería de Fontao, que explican a historia mineira do lugar e a súa relevancia socioeconómica e cultural.
Doutra banda, do mesmo xeito que as lagoas de Valga, existen puntos de interese na comunidade galega que, aínda que non o parezan, no seu día foron explotacións mineiras. O Palacio da Ópera (A Coruña) ou o auditorio ao aire libre do Parque Botánico de Montealegre (Ourense) son algúns dos lugares destacados que cumpren con esta premisa.
As restauracións mineiras destinadas ao lecer son un medio idóneo para fortalecer o compromiso co medio ambiente, fomentar o crecemento socioeconómico e protexer o patrimonio mineiro e cultural da comunidade.
